Psychoterapia Gestalt

Dlaczego Gestalt?

„Tu i Teraz – Ja i Ty” – to zdanie według niektórych oddaje istotę nurtu psychoterapii Gestalt. Czy Gestalt da się wytłumaczyć jednym zdaniem?

Po pierwsze: żyj tu i teraz!

Marek Aureliusz mawiał: „teraźniejszość́ poświecić samemu sobie”. Fritz Perls, czyli jeden z ojców psychoterapii Gestalt, zakładał istnienie teraźniejszości, w skład której wchodzi przeszłość́ (wspomnienia, pamięć́) i przyszłość́ (plany, marzenia). Skupienie się na teraźniejszości nie oznacza, że w czasie sesji z terapeutą Gestalt nie można rozmawiać o zdarzeniach przeszłych lub o przyszłości. Psychoterapeuta pracujący w tym nurcie będzie zainteresowany przeszłością i przyszłością pacjenta, natomiast wskaże, że najważniejsza jest teraźniejsza interpretacja tych okresów. Nie jesteśmy w stanie wpłynąć na zdarzenia z przeszłości, zmienić ich biegu ani magicznie wpłynąć na przyszłość. Możemy jednak pracować nad swoim odbiorem konkretnych chwil lub osób. Poprzez skupienie się na tym, co jest teraźniejsze, na tym, co tu i teraz, na aktualnych emocjach, myślach, sygnałach z ciała, możemy wziąć odpowiedzialność za nasz stosunek do przeszłości i przyszłości. Poszerzając swój obszar świadomości, jesteśmy w stanie osiągnąć pełne zrozumienie własnego doświadczenia po to, by móc żyć jako wolny człowiek.

„Teraz” odnosi się do teraźniejszości, „tu” natomiast oznacza miejsce, w którym się̨ aktualnie znajdujemy. To jedyne miejsce i czas, w którym możemy być. Realny wpływ mamy tylko na teraźniejszość i otaczającą nas aktualnie rzeczywistość. Niektórzy z nas żyją przeszłością, niektórzy żyją wiecznie niespełnionymi marzeniami. Gestalt zaprasza do doświadczania przeszłości, do przypominania jej sobie tu i teraz oraz do wyobrażania przyszłości kreowanej tu i teraz.

Po drugie: patrz na rzeczy takimi, jakie one są!

Kolejnym ważnym pojęciem w nurcie psychoterapii Gestalt jest całościowość́. Już samo słowo „Gestalt” tłumaczone z języka niemieckiego znaczy tyle, co „zorganizować całość́”, „kształtować”, nadać strukturę”. Lęk, poczucie osamotnienia, brak energii i sił do życia mogą być rozumiane jako pojedyncze objawy. Zebrane razem i umiejscowione w odpowiednim kontekście mogę jednak stanowić o obrazie klinicznym depresji. Z tego względu jedną z centralnych myśli Gestaltu jest stwierdzenie, że całość́ jest czymś́ więcej niż tylko sumą części. Całościowość w psychoterapii Gestalt odnosi się nie tylko do zjawisk, ale i do ludzi. Nurt ten uznaje, że człowiek to nie tylko suma części, ale że dusza i ciało są̨ tym samym, jednym procesem. Z tego względu psychoterapeuta Gestaltu zwraca uwagę nie tylko na myśli i emocje pacjenta, lecz także na funkcjonowanie jego ciała, na oddech, postawę czy sposób chodzenia. To, co niewypowiedziane, często znajduje drogę ujścia poprzez ciało. Celem pracy w tym obszarze jest dążenie do zintegrowania jednostki, do bycia ,całym sobą”. W relacji z terapeutą możliwe jest przeżycie prawdziwych odczuć, takimi jakie one są, a co za tym idzie- uzyskanie świadomości własnych potrzeb po to, by w dalszym kroku dojść do ich zaspokojenia. Dzięki temu pacjent zyskuje totalne zaangażowanie, jest ze sobą zgodny (niepodzielony) i w konsekwencji nabiera mocy do życia w pełni.

Po trzecie: aby się zmienić…pozostań sobą!

Zmiana dla wielu z nas oznacza wyrzeczenie, walkę ze sobą, szereg założeń do spełnienia. Proces ten kojarzy nam się często z trudnymi emocjami, takimi jak złość, frustracja. Aby osiągnąć zmianę w rozumieniu psychoterapii Gestalt, niezbędne jest uzyskanie świadomości tego, kim się jest i w dalszych krokach- zaakceptowanie siebie samego. Świadomość stoi w centrum zainteresowania terapeuty Gestalt. Traktowana jest jako rdzeń naszego funkcjonowania. Jej uzyskanie jest jednym z celów terapii. Świadomość naszego aktualnego funkcjonowania, sprowadzenie procesu własnego życia do miejsca, w którym w danym momencie się znajdujemy, pozwala wziąć odpowiedzialność, za to co robimy. Całkowite skupienie się naszej świadomości na teraźniejszości pozwala efektywnie radzić sobie z sytuacjami, w miarę jak one powstają. Nie musimy odwoływać się do starych nawyków, utrwalonych schematów, które mogą nie przystawać do naszych potrzeb. Możemy zamiast tego reagować w sposób adekwatny, zgodny z nami samymi. Gestalt zachęca do oswajania emocji, a nie poskramiania ich. Dzięki lepszemu poznaniu siebie, swoich emocji, myśli i zaprzyjaźnieniu się z nimi, możemy się z nimi porozumiewać. Nie walczyć przeciwko nim, ale razem z nimi się rozwijać. Paradoksalna teoria zmiany zakłada, że warunkiem koniecznym wewnętrznej metamorfozy jest uświadomienie sobie tego, kim jestem, a następnie akceptacja siebie samego. Nie jest to jednak tożsame z biernym akceptowaniem swoich słabości. To autentyczne zrozumienie siebie i swych niedoskonałości, z którymi, jeśli będziemy mieć taką potrzebę, można walczyć. Chodzi nie tyle o to, by ,być lepiej “, ale o to, by ,być bardziej “.

Po czwarte: bądź w kontakcie!

Gestalt to kontakt. Sztuka nawiązywania kontaktu ze sobą, swoimi potrzebami, z innymi ludźmi, z otaczającym nas światem. Mimo że początki istnienia Gestaltu jako nurtu psychoterapii sięgają połowy XX w., to temat ten z każdym rokiem zyskuje na znaczeniu. Żyjemy w czasach, w których bez szczególnego wysiłku jesteśmy w stanie w dowolnej chwili dotrzeć do niemal każdej informacji, mamy możliwość zwiedzenia każdego zakątka na Ziemi i nawiązać rozmowę z każdym człowiekiem, nawet tym będącym w zupełnie innym miejscu globu. A jednak czujemy się samotni jak nigdy dotąd. Co zrobić wobec anonimowej samotności, z którą mierzy się tak wielu z nas? Gestalt stara się wzbudzić w człowieku ciepło autentycznych spotkań, docenić prawo do odmienności, pozwolić każdemu zaistnieć w jego własny sposób. Gestalt jest opowieścią o kontakcie. Inspirację czerpie z naturalnych cyklów dziejących się wokół nas: następujących po sobie porach roku, nocy, która przychodzi po dniu czy kolejnych uderzeniach serca. Podobnie jak w naturze, tak w naszym życiu każde doświadczenie układa się w pewien cykl: rozpoczyna się, rozwija i kończy. Nasze życie psychiczne jest jednym ze złożonych cyklicznych łańcuchów. Co chwilę na pierwszym planie pojawia się figura, która w tym konkretnym momencie dominuje nad tłem. Pochłonięci seansem ulubionego serialu nie zauważamy, że staliśmy się głodni ani że za oknem zmieniła się pogoda. Każdy aspekt naszego życia jest historią wchodzenia w kontakt z daną figurą. Dzieje się to w kwestii naszych potrzeb takich jak głód czy pragnienie, ale też potrzeb bliskości lub miłości, w relacjach z innymi ludźmi i rzeczami. Zdrowy organizm rozpoznaje figury w swoim życiu, kontaktuje się z nimi po to, by następnie w twórczy sposób kontakt zakończyć i szukać następnych obiektów kontaktu. To właśnie w przerwach, zahamowaniach pojawiających się podczas nawiązywania lub trwania kontaktu Gestalt upatruje źródła występowania psychopatologii. W trakcie terapii psychoterapeuta z pacjentem dążą do rozpoznania mechanizmów zakłócania kontaktu po to, by umożliwić mu życie w pełni, w zgodzie ze sobą i swoim otoczeniem.

„Tu i teraz – ja i Ty”. Terapia Gestalt to spotkanie nie tyle terapeuty i pacjenta, co kontakt dwóch równych osób, które nawiązując prawdziwą relację, stwarzają sobie przestrzeń do rozwoju.