Rezonans magnetyczny - na czym polega badanie

Rezonans magnetyczny to niezwykle precyzyjne badanie obrazowe o bardzo szerokim zastosowaniu. Przeczytaj, na czym polega i jak się do niego przygotować.

Z poniższego artykułu dowiesz się m. in.:

• jak działa rezonans magnetyczny,
• co można zbadać, stosując rezonans magnetyczny,
• czy rezonans magnetyczny jest bezpieczny,
• jaka jest cena rezonansu magnetycznego - i od czego to zależy,
• gdzie i jak się zapisać na rezonans magnetyczny,
• kiedy nie należy robić rezonansu magnetycznego,
• jak się przygotować do rezonansu magnetycznego,
• jak przebiega rezonans magnetyczny - krok po kroku,
• o czym trzeba pamiętać po rezonansie magnetycznym,
• jak długo czeka się na wyniki rezonansu magnetycznego.

Zasada działania rezonansu magnetycznego

W skład każdej komórki ludzkiego organizmu wchodzą atomy wodoru, zawierające w swym wnętrzu z kolei jeszcze mniejsze cząstki zwane protonami. Wykazują one szczególne właściwości magnetyczne - i to właśnie zjawisko wykorzystuje się w nowoczesnej technologii obrazowania tkanek zwanej rezonansem magnetycznym albo skrótowo RM (ewentualnie MRI, od angielskich słów „Magnetic Resonance Imaging”, oznaczających właśnie „obrazowanie rezonansem magnetycznym”).

Kiedy protony wodoru zostają poddane działaniu silnego pola magnetycznego, przy użyciu zaawansowanej aparatury można zaobserwować, jak oddają skierowaną na nie energię w postaci fal radiowych o odpowiedniej częstotliwości. Okazuje się, że np. protony w komórkach tłuszczowych oddają tę energię szybciej niż protony w komórkach mięśniowych. Specjalistyczne oprogramowanie przekłada te informacje na obraz, przypisując jednym inny kolor niż drugim. W ten sposób odróżniać można nie tylko tkanki poszczególnych typów - ale też komórki chore od zdrowych.

Przeczytaj: Czym różni się 1,5 T od 3 T - moc urządzeń do rezonansu magnetycznego

Rezonans magnetyczny – zastosowanie

Rezonans magnetyczny służy więc do bardzo precyzyjnej (odbywającej się wszak na poziomie komórkowym!) diagnostyki urazów i chorób, m. in. nowotworowych czy neurologicznych, a także do monitorowania postępów leczenia. Badaniu można poddać zarówno całe ciało - np. w celu wykrycia ewentualnych przerzutów u pacjentów onkologicznych - jak i konkretne jego fragmenty. Najczęściej wykonuje się:

• rezonans magnetyczny głowy - chociażby w chorobie Alzheimera, stwardnieniu rozsianym i innych problemach neurologicznych, przy bólach i zawrotach głowy niewiadomego pochodzenia, zaburzeniach widzenia, urazach, nowotworach czy po udarze;
• rezonans magnetyczny kręgosłupa (zwykle odcinka szyjnego, piersiowego lub lędźwiowego) - do oceny rozległości uszkodzeń po wypadkach, w chorobach zwyrodnieniowych krążków międzykręgowych (pot. dysków), przy bólach i nowotworach;
• rezonans magnetyczny serca - w stanach patologicznych dużych naczyń krwionośnych, chorobie wieńcowej, przy guzach w mięśniu sercowym, wadach wrodzonych i nabytych;
• rezonans magnetyczny jamy brzusznej - w stanach zapalnych narządów wewnętrznych, przy zmianach nowotworowych, problemach dróg żółciowych;
• rezonans magnetyczny miednicy - w schorzeniach układu płciowo-moczowego czy końcowego odcinka układu pokarmowego;
• rezonans magnetyczny poszczególnych stawów - w chorobach zwyrodnieniowych, przy skręceniach, zwichnięciach i urazach innego typu (np. RM stawu kolanowego, RM stawu biodrowego, RM stawu skokowego);
• funkcjonalny rezonans magnetyczny (skrótowo: fMRI) - szczególny rodzaj badania, w którym pole magnetyczne wykorzystywane jest do oddziaływania na atomy tlenu krążące we krwi; dzięki temu obserwuje się aktywność poszczególnych obszarów mózgu, m. in. w psychiatrii czy neuropsychologii.

To oczywiście tylko niektóre możliwe zastosowania technologii pozwalającej niezwykle dokładnie zobrazować praktycznie wszystkie wewnętrzne struktury organizmu, również te trudno dostępne dla innych metod, jak mózgowie, mięśnie, ścięgna, więzadła, układ krwionośny czy nerwowy albo szpik kostny.

Czy rezonans magnetyczny jest bezpieczny

A wszystko to bez udziału szkodliwego promieniowania jonizującego, stosowanego chociażby w tomografii komputerowej lub przy rentgenie. Rezonans magnetyczny jest o wiele bardziej bezpieczny: stan protonów w komórkach zmienia się tak nieznacznie i krótkotrwale, że nie ma to najmniejszego wpływu na funkcjonowanie tkanek. Nie da się też owej zmiany wyczuć. Badanie jest więc nieinwazyjne, całkowicie bezbolesne i może być powtarzane po wiele razy.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Rezonans magnetyczny
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Ile kosztuje rezonans magnetyczny i gdzie zrobić badanie

To, że nie jest często wykonywane, wynika przede wszystkim z jego wysokich kosztów. Cena rezonansu magnetycznego waha się od niecałych 200 zł do nawet 2000 zł i zależy zasadniczo od dwóch czynników: części ciała, która ma zostać poddana badaniu, oraz placówki, w której ma być ono przeprowadzone.

Listę placówek wykonujących rezonans magnetyczny w poszczególnych miejscowościach znajdziesz pod adresem: Rezonans magnetyczny. Można też tam porównać ceny i od razu umówić się na badanie.

Przeczytaj: Rezonans magnetyczny prywatnie – ile kosztuje i gdzie można go wykonać?

Rezonans magnetyczny - przeciwwskazania

Jak już wspomniano, jest ono bardzo bezpieczne. Ewentualne przeciwwskazania wynikają przede wszystkim z użycia silnego pola magnetycznego wytwarzanego przez maszynę do rezonansu. Nie powinny poddawać mu się kobiety w I trymestrze ciąży ani osoby, którym wszczepiono następujące urządzenia elektryczne:

• kardiowerter-defibrylator (ICD),
• rozrusznik serca,
• neurostymulator,
• implant ślimakowy,
• pompa insulinowa.

Silne pole magnetyczne poważnie zaburza bowiem działanie tych urządzeń. Może ponadto spowodować prowadzące do uszkodzenia tkanek przemieszczanie się obecnych w ciele obiektów metalowych, takich jak:

• klipsy naczyniowe,
• balony wewnątrzaortalne, stenty, stentgrafty i sztuczne zastawki,
• protezy i implanty – np. sztuczne stawy, druty, szwy, śruby, cewniki, stabilizatory czy płytki ortopedyczne,
• aparaty ortodontyczne,
• wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne,
• odłamki i opiłki (np. w gałce ocznej u ślusarzy czy tokarzy, którzy przed rezonansem powinni w związku z tym poddać się najpierw badaniu okulistycznemu).

Przed rezonansem należy koniecznie zgłosić personelowi danej placówki obecność metalowych ciał obcych w organizmie, a jeśli zostały one tam umieszczone celowo - dostarczyć również kompletną dokumentację medyczną na ten temat. Powinien się w niej znaleźć opis zastosowanego implantu, wraz ze wskazaniem na konkretny materiał, z którego ów implant wykonano, nie zawsze musi on bowiem wykazywać własności magnetyczne. Ostateczną decyzję o przeprowadzeniu badania podejmuje lekarz w oparciu zarówno o rzeczoną dokumentację, jak i ogólny stan pacjenta, wskazania czy moc urządzenia do rezonansu (np. wkładka antykoncepcyjna nie jest przeszkodą przy aparatach o mocy do 1,5 T, aczkolwiek po badaniu ginekolog powinien skontrolować jej prawidłowe ułożenie).

Z uwagi natomiast na specyficzną budowę samego urządzenia przeciwwskazaniem do wykonania RM może być ponadto klaustrofobia, czyli lęk przed niedużymi, zamkniętymi pomieszczeniami. Rozwiązaniem w tej sytuacji może być podanie pacjentowi przed badaniem środków uspokajających, a także skorzystanie z maszyny zapewniającej nieco więcej przestrzeni niż standardowa.

Przeczytaj: Rezonans magnetyczny a urządzenia elektroniczne, implanty i inne obiekty obecne w ciele

Rezonans magnetyczny z kontrastem

Aby uzyskać jeszcze bardziej precyzyjny obraz wnętrza ciała, przy rezonansie magnetycznym stosuje się niekiedy tzw. kontrast, czyli podawaną dożylnie substancję, która tymczasowo kumuluje się w tkankach i dzięki swym właściwościom wzmacnia sygnał odbierany z oddających energię protonów wodoru. Substancji tej nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, a z uwagi na to, że jest usuwana z organizmu wraz z moczem - także osoby z niewydolnością nerek (zob. Rezonans magnetyczny z kontrastem - na czym polega, jak się przygotować).

Rezonans magnetyczny - jak się przygotować

Jednym z podstawowych kroków przygotowawczych przed poddaniem się rezonansowi jest więc badanie poziomu kreatyniny we krwi. Najlepiej zrobić je w ciągu tygodnia przed RM, zwłaszcza jeśli u pacjenta stwierdzono lub podejrzewa się zaburzenia czynności nerek (w przypadku osób zasadniczo zdrowych wyniki uznaje się zwykle za ważne przez 21 dni). Niektóre placówki wymagają dodatkowo zbadania wskaźnika GFR, ocenianego na podstawie próbki krwi oraz (rzadziej) dobowej zbiórki moczu pacjenta.

Czasami zdarza się, że o podaniu kontrastu lekarz decyduje dopiero podczas wykonywania rezonansu magnetycznego. Na wszelki wypadek warto więc zmierzyć poziom kreatyniny także wtedy, gdy zastosowanie kontrastu nie jest planowane.

Czy należy być na czczo

Z tego samego względu zaleca się pozostanie na czczo przez 6 godzin przed rezonansem wszystkim mającym się mu poddać pacjentom, choć jest to konieczne zasadniczo tylko w kilku przypadkach, którymi są:

• właśnie podanie kontrastu,
• podanie środków znieczulających u osób cierpiących na silne bóle mogące uniemożliwić pozostanie w bezruchu,
• podanie środków uspokajających u osób z klaustrofobią i małych dzieci (dzięki temu łatwiej pozostać im w bezruchu - p. niżej).

Dzieci karmione piersią powinny zjeść ostatni posiłek na 4 godziny przed badaniem.

Osoby stale przyjmujące leki mogą je zażyć jak zwykle, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. Warto tylko zwrócić uwagę, by specyfiki przyjmowane o ściśle określonych porach (jak choćby insulina) nie musiały zostać podane podczas rezonansu. U jednego pacjenta może on bowiem potrwać kwadrans, ale u innego nawet półtorej godziny. Z tego też powodu nawet jeśli z całą pewnością wiadomo, że kontrast nie jest potrzebny, więc można teoretycznie jeść i pić przed badaniem - warto zachować umiar, a ponadto zawczasu odwiedzić toaletę, bo w trakcie samego badania nie wolno będzie wyjść za potrzebą.

Wyjątek stanowi rezonans magnetyczny miednicy mniejszej, podczas którego pęcherz powinien być średnio wypełniony (mocz działa wówczas jak naturalny kontrast). Przed badaniem należy przyjąć więc odpowiednio dużą ilość płynów. Niektórzy lekarze zalecają picie także tuż przed rezonansem z kontrastem, dzięki czemu podany środek kontrastowy zostanie następnie szybciej usunięty z organizmu.

Przeczytaj: Badania laboratoryjne przed podaniem kontrastu

Jak się ubrać w dniu badania

Jak już wspomniano, metalowe obiekty znajdujące się wewnątrz ciała pacjenta mogą pod wpływem pola magnetycznego się przemieszczać i w związku z tym uszkadzać tkanki. Innym powodem, dla którego często stanowią przeciwwskazanie do rezonansu, jest również ryzyko, że ich obecność zaburzy obraz uzyskiwany podczas badania. Z tego względu w pomieszczeniu, w którym jest ono przeprowadzane (a które jest tzw. klatką Faradaya, co oznacza, że nie przepuszcza do środka z zewnątrz fal elektromagnetycznych), nie powinny znajdować się też żadne inne wykonane z metalu przedmioty.

W dniu rezonansu warto zatem włożyć strój pozbawiony metalowych elementów takich jak guziki, suwaki, sprzączki lub fiszbiny w biustonoszu - w przeciwnym razie trzeba będzie się rozebrać i zostawić ubranie przed wejściem, podobnie jak klucze, telefon i karty płatnicze, które mogą ulec rozmagnesowaniu. Zdjąć należy ponadto zegarek, spinki do włosów, biżuterię, kolczyki (piercing), okulary, protezę zębową czy aparat słuchowy.

Zaleca się, aby na badanie przyjść bez makijażu i nie używać wcześniej lakieru do włosów ani np. balsamu rozświetlającego, jako że niektóre kosmetyki zawierają metaliczne drobiny* mogące zafałszowywać wynik. Z uwagi na konieczność pozostawania przez dłuższy czas w bezruchu dobrze jest przygotować wygodny ubiór, który nie uwiera pacjenta (tylko w przypadku rezonansu całego ciała osoba badana może niekiedy zostać poproszona o założenie jednorazowej odzieży szpitalnej).

*Uwaga: drobiny metalu mogą znajdować się także w barwnikach używanych do tatuowania, dlatego przed badaniem koniecznie należy poinformować lekarza o posiadaniu tatuaży na ciele.

Niezbędne dokumenty

Oprócz odpowiedniego stroju na rezonans magnetyczny trzeba zabrać ze sobą:

• aktualne wyniki badania poziomu kreatyniny (p. wyżej) i ewentualnie innych badań laboratoryjnych;
• poprzednie wyniki badań obrazowych - np. rezonansu, USG, RTG, tomografii (opis i zdjęcia),
• pozostałą dokumentację medyczną, orzeczenia lekarskie, wypisy ze szpitala itp. - zwłaszcza jeśli pacjent ma wszczepione metalowe implanty (p. wyżej);
• skierowanie - jako że rezonans jest badaniem w pełni bezpiecznym (inaczej niż choćby RTG), w wielu prywatnych placówkach można go wykonać bez skierowania; jeśli jednak badanie ma być opłacone ze środków NFZ (zob. Rezonans magnetyczny na NFZ), konieczne jest okazanie skierowania wystawionego przez specjalistę (lekarz POZ nie ma odpowiednich uprawnień);
• ewentualnie książeczkę zdrowia dziecka i dowód sprawowania opieki nad nieletnim pacjentem (który musi stawić się na badanie w towarzystwie rodzica lub opiekuna).

Przeczytaj: Skierowanie na tomografię, rezonans, RTG, USG

Rezonans magnetyczny - przebieg badania

Na rezonans należy przyjść z pewnym wyprzedzeniem, wynoszącym od 15 minut do godziny; w różnych placówkach mogą obowiązywać różne zalecenia w tej sprawie. Lekarz, pielęgniarka i obsługujący aparaturę technik zawsze muszą mieć jednak czas na zapoznanie się z dokumentacją, a pacjent - na przygotowanie się do badania. Jak już wspomniano, może ono trwać od 15 do 90 minut, w zależności od tego, czy zeskanowane ma zostać całe ciało, czy też tylko jego fragment (i jaki).

Na wypadek, gdyby konieczne okazało się podanie kontrastu, osobie badanej może zostać założony wenflon. Następnie osoba ta kładzie się na specjalnym stole, który wsuwa się do ogromnej, przypominającej zwykle okrąg maszyny. Jej rozmiar wynika z konieczności jednoczesnego:

• wytworzenia silnego pola magnetycznego (znacznie silniejszego niż pole magnetyczne Ziemi),
• wytworzenia energii w postaci fal radiowych kierowanych na ciało,
• zbierania informacji zwrotnej, czyli energii oddawanej przez protony wodoru w komórkach,
• przetwarzania owej informacji na obraz.

Obraz ten może być mniej wyraźny, zamazany, jeżeli pacjent się poruszy - dlatego tak ważne jest, aby możliwie długo pozostawał on w całkowitym bezruchu. Stąd konieczność wygodnego ułożenia się (najczęściej na plecach), a czasem także podania wcześniej leków uspokajających czy nawet znieczulenia ogólnego. Gdy trzeba zmienić zakres obrazowania, pozycję zmienia urządzenie, a nie badana osoba.

Tunel maszyny do rezonansu magnetycznego, w którym znajduje się pacjent, jest zazwyczaj dość wąski, ale dla podniesienia komfortu zarazem oświetlony i wentylowany. Najmniej przyjemny element całej procedury to wydawane przez aparaturę dźwięki, tłumione dzięki zatyczkom do uszu lub specjalnym słuchawkom. Podczas badania nadzorujący je technik i lekarz przebywają w innym pomieszczeniu - cały czas mają jednak kontakt z pacjentem, który może na bieżąco zgłaszać ewentualne obawy czy wątpliwości.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Rezonans magnetyczny
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Po badaniu

Po zakończeniu badania poddanej mu osobie zdejmuje się założony ewentualnie wenflon. Osoba ta następnie może się przebrać (jeśli musiała to zrobić też wcześniej) i wrócić do swoich codziennych zajęć: normalnie jeść, przyjmować leki, pracować czy prowadzić samochód - chyba że zastosowano środki uspokajające, które zazwyczaj obniżają na pewien czas koncentrację i refleks.

Dodatkowe zalecenia obowiązują w przypadku rezonansu z kontrastem. Aby jak najszybciej pozbyć się środka kontrastowego z organizmu, tuż po badaniu i w kolejnych godzinach trzeba wypić spore ilości wody. Dobrze jest też odczekać ok. 20 minut na terenie placówki medycznej w celu upewnienia się, że nie wystąpiła np. reakcja alergiczna (co zdarza się bardzo rzadko, znacznie rzadziej niż w przypadku chociażby kontrastu używanego w tomografii). Jeśli badaniu poddana została kobieta karmiąca piersią, przez kolejne 24 godziny po podaniu kontrastu nie powinna karmić, a ściągnięty w tym czasie pokarm należy wylać.

Wyniki rezonansu magnetycznego w postaci wydruku z opisem i obrazów zapisanych na płycie CD można odebrać zwykle w ciągu kilku dni (do tygodnia).

Przeczytaj również: Czym różni się rezonans magnetyczny od tomografii komputerowej