Rezonans magnetyczny z kontrastem - na czym polega, jak się przygotować

Dzięki tzw. kontrastowi wyniki rezonansu magnetycznego mogą być bardziej precyzyjne. Ale użycie środków kontrastowych nie zawsze jest konieczne lub wskazane.

Rezonans magnetyczny to obecnie najdokładniejsze badanie umożliwiające ogląd wnętrza ciała bez naruszania ciągłości tkanek. Jakość uzyskiwanego wówczas obrazu może być jeszcze wyższa, jeśli pacjentowi zostanie podana specjalna substancja zwana środkiem kontrastowym, środkiem cieniującym lub skrótowo: kontrastem. Kiedy się ją stosuje? Czy jest to bezpieczne dla zdrowia? Na te oraz inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.

Dowiesz się z niego m. in.:

• na czym polega działanie środków kontrastowych w MRI,
• jaka jest różnica między środkami cieniującymi wykorzystywanymi w RTG, tomografii i przy rezonansie,
• kiedy nie należy stosować kontrastu w MRI,
• jakie mogą być skutki uboczne podania środka kontrastowego podczas rezonansu,
• co to jest NSF,
• jak się przygotować do rezonansu magnetycznego z kontrastem,
• jak należy postępować po takim badaniu,
• jakie są wskazania do użycia środków cieniujących podczas MRI,
• czym się różni rezonans z kontrastem od „zwykłego” rezonansu,
• gdzie można zrobić MRI z kontrastem i ile to kosztuje.

Jak działają środki kontrastowe

Podczas rezonansu magnetycznego - określanego też jako RM lub MRI, od angielskich słów „Magnetic Resonance Imaging” oznaczających obrazowanie tą metodą - organizm pacjenta zostaje umieszczony w silnym polu magnetycznym. Znajdujące się w każdej komórce ciała jony wodoru ustawiają się wtedy w określonym porządku, na podobnej zasadzie jak opiłki żelaza wokół magnesu. Można to zaobserwować dzięki skierowaniu na nie wiązki fal radiowych i zebraniu informacji zwrotnej przez specjalne czujniki (na ten temat pisaliśmy również w tekście „Rezonans magnetyczny - na czym polega badanie”).

Środki kontrastowe wykorzystywane w MRI kumulują się w tkankach, zmieniając tymczasowo ich właściwości elektromagnetyczne. Zależnie od potrzeby mogą to robić w dwojaki sposób: środki zwane pozytywnymi wzmacniają odbierany z komórek sygnał, środki negatywne zaś osłabiają go, dzięki czemu wyraźniej widać sąsiednie struktury. Pierwsza grupa substancji bazuje w większości na metalicznym pierwiastku o nazwie gadolin, druga natomiast - na związkach żelaza.

Czy rezonans z kontrastem jest bezpieczny dla zdrowia

W badaniach takich jak rentgen czy tomografia komputerowa również stosuje się środki cieniujące. Mają one jednak inny skład (opierają się głównie na jodzie i barze), jako że muszą „współpracować” nie z polem magnetycznym, lecz z promieniowaniem jonizującym. Substancje te obciążają organizm w znacznie większym stopniu niż kontrast używany przy rezonansie. Wiele osób niestety nie różnicuje obu grup środków kontrastowych i uważa je za tak samo szkodliwe.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że pacjent zawsze ma prawo odmówić przyjęcia kontrastu – musi sobie jednak zdawać sprawę, iż wartość diagnostyczna badania będzie wtedy istotnie niższa. Po podaniu środka cieniującego odsetek wyników fałszywie ujemnych (tj. takich, w których nie wykrywa się nieprawidłowości pomimo ich występowania) spada chociażby z 30% do zaledwie 8% w porównaniu z MRI bez kontrastu. Tymczasem korzyści, jakie daje ten ostatni, wyraźnie przeważają nad potencjalnym ryzykiem, które w dodatku można dość mocno ograniczyć.

Przeczytaj: Tomografia komputerowa z kontrastem - na czym polega, jak się przygotować

MRI z kontrastem a ciąża

Po pierwsze - środków cieniujących z zasady nie podaje się kobietom w ciąży, jako że gadolin ma zdolność przenikania przez łożysko i mógłby kumulować się w tkankach rozwijającego się płodu. Trzeba jednak wiedzieć, że w rzadkich, dobrze uzasadnionych przypadkach lekarz może mimo wszystko zdecydować się na zastosowanie kontrastu nawet u ciężarnej.

Kontrast w rezonansie magnetycznym a choroby nerek

Po drugie - od pacjenta wymaga się, aby przed rezonansem oznaczył poziom kreatyniny we krwi, co pozwala ocenić, jak sprawnie funkcjonują jego nerki (zob. Badania laboratoryjne przed podaniem kontrastu). To ważne, bo środek cieniujący jest usuwany z organizmu wraz z moczem. Wyniki badania kreatyniny uznaje się za aktualne, jeśli mają nie więcej niż:

• 14-21 dni w przypadku osób, u których nie stwierdzono wcześniej niewydolności nerek,
• 7 dni w przypadku osób cierpiących na różnego typu schorzenia tego narządu.

Problemy z nerkami nie zawsze bowiem stanowią bezwzględne przeciwwskazanie do rezonansu z kontrastem. Czasem można zastosować np. taką ilość środka cieniującego, by mniej obciążyć nerki, ale nadal utrzymać efekt poprawy widoczności obrazowanych struktur na satysfakcjonującym poziomie. Decyzję w tej sprawie zawsze podejmuje lekarz, biorąc pod uwagę zarówno wspomniane stężenie kreatyniny, jak i ogólny stan zdrowia osoby badanej.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Rezonans magnetyczny
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Nerkopochodne włóknienie układowe (NSF)

Jest to o tyle istotne, że podanie gadolinowych środków kontrastowych (zwłaszcza tych o liniowej, a nie pierścieniowej budowie cząsteczki) może skutkować nie tylko zaostrzeniem choroby nerek, ale też pojawieniem się innego, stosunkowo nowego schorzenia, jakim jest nerkopochodne włóknienie układowe, zwane czasem skrótowo NSF, od angielskiej nazwy tej przypadłości: „Nephrogenic Systemic Fibrosis”.

Pierwsze objawy - takie jak ból i obrzęk nóg, a także rumień i świąd skóry - mogą pojawić się dopiero po kilku miesiącach od badania z kontrastem. M. in. dlatego jedno z drugim powiązano dopiero w 2006 r., a więc niemal dekadę po pierwszym rozpoznaniu choroby. Jej najpoważniejsze konsekwencje to postępujące zwłóknienie skóry i narządów wewnętrznych. Najbardziej zaś narażeni są na nią właśnie pacjenci z ciężką niewydolnością nerek, zwłaszcza że często przyjmują erytropoetynę - hormon, którego zbyt duże dawki uważane są obecnie za inny czynnik sprzyjający NSF, podobnie jak problemy z tarczycą czy zaburzenia krzepnięcia.

Alergia na środki kontrastowe używane w RM

Trzecią „grupę ryzyka” po kobietach w ciąży i pacjentach chorych na nerki stanowią osoby ze skłonnościami do uczuleń i takie, u których w przeszłości wprost stwierdzono nadwrażliwość na kontrast. Przy czym o ile nietolerancja środków wykorzystywanych w tomografii i RTG może tu być pewnym sygnałem ostrzegawczym, o tyle nie musi koniecznie oznaczać, że problem powtórzy się również przy rezonansie. Z drugiej strony aplikowana wówczas substancja cieniująca nawet u kogoś, kto do tej pory nigdy nie doświadczył alergii, potrafi wywołać niepożądane reakcje, przedstawione w poniższej tabeli.

Możliwe skutki uboczne podania kontrastu

Należy podkreślić, że reakcje te występują bardzo rzadko, a jeśli już, to zwykle są niezbyt nasilone i krótkotrwałe. Większość też pojawia się w ciągu godziny od podania środka kontrastowego. Z tego względu pacjent po badaniu powinien pozostać przez kilkadziesiąt minut na terenie placówki medycznej, tak aby jej personel mógł natychmiast zareagować na ewentualne komplikacje.

Wśród innych środków ostrożności podejmowanych z uwagi na możliwość wystąpienia efektów ubocznych wymienić warto również:

• Wykonanie próby alergicznej. Osobie badanej podaje się najpierw niewielką ilość kontrastu, a jeśli pojawi się reakcja organizmu - także leki przeciwalergiczne. Jeśli ponowienie próby po ich zażyciu nie przynosi negatywnego skutku, stwierdza się brak przeciwwskazań do badania.
• Odpowiednie przygotowanie do rezonansu z kontrastem. Pacjent powinien przystąpić do niego na czczo, tj. spożywszy ostatni posiłek najpóźniej 4-6 godzin przed badaniem. Eliminuje to ryzyko cofnięcia się treści pokarmowej, co mogłoby np. prowadzić do zadławienia podczas anafilaksji i podjętych w związku z nią działań lekarzy. Na 2-3 godziny przed podaniem substancji cieniującej należy dodatkowo zrezygnować z przyjmowania płynów. Wyjątek stanowią niewielkie ilości niegazowanej wody, którą można popić przyjmowane o stałej porze leki (środki kontrastowe używane w MRI nie wchodzą z nimi w interakcje).
• Odpowiednie postępowanie po badaniu zakłada natomiast picie ok. 2 l płynów na dobę przez kolejne 24-48 godzin, tak aby przyspieszyć usunięcie kontrastu z organizmu. Kobiety karmiące powinny zaś na 1-2 dni odstawić dziecko od piersi, ściągając w tym czasie pokarm i wylewając go.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Rezonans magnetyczny
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Kiedy warto zastosować środek cieniujący podczas MRI

Dzięki przedstawionym wyżej standardom postępowania prawdopodobieństwo zajścia groźnych konsekwencji (i tak już dość niskie) zostaje zredukowane do minimum. Korzyści diagnostyczne płynące z użycia kontrastu w rezonansie magnetycznym są zaś nieocenione, zwłaszcza jeśli chodzi o wykrywanie, monitorowanie i terapię schorzeń takich jak:

• nowotwory - szczególnie w obrębie układu nerwowego, ale też w narządach rodnych, sercu czy płucach,
• udar mózgu,
• zaburzenia związane z niedokrwieniem,
• choroby zapalne i reumatologiczne,
• stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona i inne zaburzenia neurologiczne.

Od pierwszego zastosowania MRI z kontrastem w 1988 r. poddano mu już niemal ćwierć miliarda pacjentów na całym świecie. Przez lata udoskonalano zaś tę technikę obrazowania wnętrza ludzkiego ciała, m. in. zwiększając jej bezpieczeństwo czy opracowując specyficzne środki cieniujące przeznaczone do badania konkretnych narządów (np. wątroby).

Z kontrastem czy bez

Trzeba jednak wiedzieć, że w wielu sytuacjach użycie kontrastu podczas rezonansu nie jest konieczne. Nie stosuje się go choćby zwykle w przypadku złamań czy innych urazów, bo nie ma on wtedy większego wpływu na wynik. Może się natomiast zdarzyć, że w trakcie badania wykonujący je radiolog zauważy budzące wątpliwości zmiany i dopiero wtedy - aby lepiej się im przyjrzeć - zdecyduje o podaniu środka cieniującego. Nawet gdy zatem nie jest ono planowane, pacjentowi często zaleca się przygotowanie do procedury, tak jakby miała przebiec z wykorzystaniem kontrastu (p. wyżej).

Rezonans magnetyczny z kontrastem - przebieg badania

Od zwykłego rezonansu procedura taka zaś różni się tym, że pacjentowi zakładany jest wenflon, przez który dożylnie wprowadza się środek kontrastowy. Wenflon usuwany jest dopiero po godzinie, gdy już wykluczy się możliwość wystąpienia gwałtownej reakcji, podczas której można go użyć do szybkiego podania leków.

Rzadziej - bo głównie w badaniu przełyku i układu pokarmowego - kontrast przyjmuje się doustnie w postaci płynu. Na MRI należy się wówczas stawić z pewnym wyprzedzeniem. Niekiedy też substancję cieniującą zaaplikować można miejscowo, np. wstrzykując ją bezpośrednio do stawu, jak w przypadku choćby artrografii MR stawu kolanowego. Niezależnie zaś od drogi podania pacjent zawsze powinien na bieżąco zgłaszać wszelkie niepokojące objawy, które mogą świadczyć o nietolerancji kontrastu.

Gdzie można zrobić rezonans z kontrastem

Na koniec warto wspomnieć o tym, że podanie środka cieniującego podnosi koszt badania o jakieś 150-200 zł. Ceny rezonansu magnetycznego z kontrastem i bez niego w poszczególnych ośrodkach diagnostycznych można porównać pod adresem Rezonans magnetyczny. Za pośrednictwem tej strony umówisz się też od razu na badanie w wybranej placówce w twojej miejscowości.

Przeczytaj: Rezonans magnetyczny prywatnie – ile kosztuje i gdzie można go wykonać?