USG jamy brzusznej - jak przebiega, jak się przygotować

USG jamy brzusznej to badanie powszechnie dostępne, stosunkowo niedrogie i całkowicie bezpieczne. Dowiedz się, kiedy i w jakim celu należy je wykonać.

USG jamy brzusznej - czyli inaczej: ultrasonografia tego obszaru - to nieocenione narzędzie diagnostyczne wykorzystywane w wielu gałęziach medycyny. Pozwala wykryć ewentualne nieprawidłowości w przewodzie pokarmowym i narządach wewnętrznych takich jak wątroba, śledziona czy trzustka. Najskuteczniejsze jest zaś wtedy, gdy pacjent odpowiednio się do niego przygotuje. Poniżej zgromadziliśmy wszelkie niezbędne informacje na temat tego badania.

Z tekstu dowiesz się m.in.:

• na czym polega USG jamy brzusznej i co można dzięki niemu zbadać,
• kiedy wykonuje się to badanie - a kiedy lepiej tego nie robić,
• czy USG jamy brzusznej jest bezpieczne dla zdrowia,
• jak często należy powtarzać to badanie,
• jaka jest cena USG jamy brzusznej i gdzie można je wykonać,
• na czym polega przygotowanie do USG jamy brzusznej - u dzieci i dorosłych,
• jak przebiega badanie, jak długo trwa i jak długo czeka się na jego wyniki,
• czy USG jamy brzusznej boli.

Jak to działa

Istotą badania jest skierowanie wiązki fal ultradźwiękowych na znajdujące się w jamie brzusznej struktury. Fale odbijają się od nich w różny sposób i powracają do głowicy ultrasonografu, która je wyemitowała. Aparat przekłada tak zgromadzone dane na obraz, wyświetlany w czasie rzeczywistym na ekranie urządzenia. Bardziej szczegółowy opis tego mechanizmu znajdziesz w artykule „USG - na czym polega badanie”.

Co można zbadać podczas USG jamy brzusznej

Ultradźwięki wykorzystać można do oceny bardzo różnych elementów ludzkiego ciała. W USG jamy brzusznej uwidaczniają się jednak przede wszystkim:

• jelita,
• żołądek,
• śledziona,
• trzustka,
• wątroba i drogi żółciowe,
• pęcherzyk żółciowy,
• nadnercza i nerki,
• aorta brzuszna i inne duże naczynia krwionośne w obrębie jamy brzusznej,
• pęcherz moczowy,
• macica i jajniki u kobiet, prostata u mężczyzn.

Ultrasonografia pozwala ocenić ich położenie, budowę i wielkość, a więc też stwierdzić anomalie takie jak przerost czy wady rozwojowe. Dzięki USG jamy brzusznej wykryć można też m.in.:

• torbiele,
• zmiany nowotworowe,
• marskość, stłuszczenie lub toksyczne uszkodzenie wątroby,
• płyn w jamie otrzewnej i innych przestrzeniach,
• złogi w pęcherzyku żółciowym i drogach moczowych.

Wskazania do przeprowadzenia USG jamy brzusznej

Badanie okazuje się niezwykle pomocne w ustalaniu przyczyn rozmaitych dolegliwości, na jakie skarżą się pacjenci. Sytuacje, w których warto wykonać USG jamy brzusznej, to chociażby:

• uciążliwe, nawracające bóle brzucha,
• długotrwałe zaparcia, biegunki, wzdęcia czy wymioty,
• uporczywe zaparcia i kolki u małych dzieci,
• guz lub powiększenie narządu wyczuwane przez lekarza w badaniu palpacyjnym,
• długotrwałe powiększenie obwodu brzucha lub utrata wagi z nieznanego powodu,
• trudności w oddawaniu moczu lub stolca,
• podejrzenie kamicy nerkowej lub żółciowej, wodonercza, tętniaka aorty czy powiększenia śledziony,
• krwawienie z przewodu pokarmowego, dróg moczowych lub rodnych,
• urazy brzucha,
• żółtaczka,
• utrzymująca się bez wyraźnego powodu gorączka.

USG wykorzystuje się nie tylko do diagnozowania schorzeń, ale też do monitorowania postępów ich leczenia. Badanie często przeprowadza się ponadto przed biopsją nerek, a także profilaktycznie, w celu oceny stanu narządów wewnętrznych i dostrzeżenia ewentualnych nieprawidłowości na wczesnym etapie. Powinni mu się regularnie poddawać zwłaszcza pacjenci z cukrzycą i nadciśnieniem, jak również ci, w których rodzinie odnotowano przypadki raka żołądka. Osobom zasadniczo zdrowym zaleca się powtarzanie USG jamy brzusznej średnio co 2-3 lata, szczególnie po 40. roku życia.

Ultradźwięki - w przeciwieństwie choćby do promieni rentgenowskich - nie są szkodliwe dla zdrowia, badanie można więc teoretycznie powtarzać z dowolną częstotliwością. Jest ono w pełni bezpieczne nawet dla kobiet w ciąży. Obowiązkowe wówczas USG położnicze stanowi zresztą swoisty wariant USG jamy brzusznej.

Gdzie można zrobić badanie i ile ono kosztuje

Na ultrasonografię nie trzeba mieć skierowania - chyba że ma zostać opłacona ze środków NFZ. Prywatnie za USG jamy brzusznej trzeba zapłacić od 50 do 200 zł, zależnie od placówki, która je wykonuje. Listę takich placówek, wraz z cenami oraz podziałem na poszczególne miejscowości, znajdziesz pod adresem https://badania.znanylekarz.pl/usg/usg-jamy-brzusznej. Za pośrednictwem tej strony można też od razu umówić się na badanie.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

USG jamy brzusznej w nagłych przypadkach

Warto wiedzieć, że USG jamy brzusznej wykonuje się również w trybie pilnym, gdy pacjent trafia nagle do szpitala po urazie brzucha, z objawami żółtaczki albo silnymi bólami, które mogą być oznaką m.in. ostrego zapalenia trzustki, zapalenia wyrostka robaczkowego, perforacji przewodu pokarmowego, kolki nerkowej czy pęknięcia tętniaka aorty brzusznej. Badanie przeprowadza się wówczas oczywiście bez uprzedniego przygotowania ze strony pacjenta, jednak jego wartość diagnostyczna może w związku z tym być obniżona. Wyniki będą bowiem znacznie bardziej dokładne, jeśli w przewodzie pokarmowym nie ma resztek jedzenia lub gazów, które pogarszają widoczność obrazowanych struktur.

Jak się przygotować do USG jamy brzusznej

Przed planowanym USG jamy brzusznej należy więc ściśle stosować się do wskazań lekarza, który na nie kieruje (albo personelu placówki, w której chcesz zrobić badanie na życzenie). Mogą one obejmować:

• stosowanie dostępnych bez recepty środków przeciw wzdęciom na 1-3 dni wcześniej,
• stosowanie diety lekkostrawnej - bez produktów wzdymających, takich jak jogurty, groch, fasola, kapusta, jabłka czy winogrona, i bez napojów gazowanych - na 1-3 dni przed badaniem,
• stosowanie diety niskotłuszczowej w dniu poprzedzającym USG - jeśli ocenie mają podlegać przede wszystkim śledziona, trzustka, wątroba i pęcherzyk żółciowy,
• pozostawanie na czczo przez 6-8 godzin (a w niektórych przypadkach nawet przez 8-12 godzin) przed badaniem,
• zażycie środka przeczyszczającego wieczorem w dniu poprzedzającym USG - gdy zachodzi taka konieczność,
• powstrzymanie się od żucia gumy i palenia papierosów w dniu badania - obie czynności mogą doprowadzić do przypadkowego połknięcia powietrza, a dym papierosowy dodatkowo wpływa ujemnie na jakość uzyskanego obrazu,
• nieoddawanie moczu przez kilka godzin przed badaniem, a czasem także wypicie sporych ilości wody lub herbaty bez cukru - tak aby pacjent odczuwał parcie na pęcherz (jego wypełnienie poprawia widoczność układu moczowego).

Jeśli to ostatnie zalecenie w danym przypadku nie obowiązuje, niegazowane płyny - a najlepiej zwykłą wodę - wolno pić w dniu badania tylko w małych ilościach i małymi łykami, żeby uniknąć połykania powietrza. W podobny sposób popić należy przyjmowane na stałe leki, które można zażyć o zwykłej porze, nie później jednak niż godzinę przed badaniem (koniecznie informując o ich przyjmowaniu zarówno lekarza kierującego na USG, jak i tego, który je wykonuje).

USG jamy brzusznej u dzieci

Dokładne wytyczne w kwestii przygotowania do USG dziecka zależą w dużej mierze od jego wieku. Zazwyczaj powinno ono przyjść na badanie z wypełnionym pęcherzem i na czczo, co oznacza spożycie ostatniego posiłku:

• min. 1-1,5 godziny przed badaniem - w przypadku noworodków i niemowląt (jeśli celem USG jest ocena odźwiernika, podczas badania trzeba będzie dziecko napoić),
• min. 2 godziny przed badaniem - dzieci w wieku 1-5 lat,
• min. 4 godziny przed badaniem - dzieci w wieku 5-15 lat,
• min. 6 godzin przed badaniem - młodzież powyżej 15. roku życia.

Konieczne może się też okazać podanie dzień przed USG środków przeciw wzdęciom, zwłaszcza dzieciom, które mają do nich skłonności. Te najmłodsze mogą przyjąć preparat w formie granulek lub kropli. Starsze z kolei - tj. mające 10 i więcej lat - powinny dodatkowo ograniczyć spożycie produktów wzdymających i ciężkostrawnych.

Co przynieść na badanie

Jeśli USG ma zostać wykonane z polecenia lekarza, koniecznie należy stawić się na nie ze skierowaniem. Chodzi tutaj nie tylko o ewentualną refundację kosztów badania, ale też o powód, dla którego ma ono zostać zrobione - przeprowadzająca je osoba dzięki skierowaniu będzie wiedziała, czy trzeba na coś zwrócić szczególną uwagę.

Łatwiej też jej będzie zinterpretować to, co zobaczy na ekranie ultrasonografu, jeśli pacjent przyniesie dla porównania wyniki poprzednich badań obrazowych jamy brzusznej. Przydadzą się również aktualne wyniki badań laboratoryjnych (jeśli zostały zlecone), wypisy ze szpitala, orzeczenia lekarskie i tym podobna dokumentacja medyczna. Należy mieć ponadto ze sobą dowód osobisty, a w przypadku osób niepełnoletnich - książeczkę zdrowia dziecka.

Przebieg USG jamy brzusznej

Aby można było przeprowadzić USG jamy brzusznej, konieczne będzie odsłonięcie brzucha i jego okolic, dlatego na badanie najlepiej przyjść w wygodnym, luźnym stroju, który to umożliwi. Jeśli ktoś ma np. kolczyk w pępku, będzie musiał go chwilowo usunąć.

Pacjent jest badany, leżąc na wznak na leżance. Lekarz wykonujący USG poprosi o przyjęcie innej pozycji, jeżeli będzie to konieczne (np. by zapewnić swobodny dostęp do bocznych fragmentów jamy brzusznej). Instrukcje mogą dotyczyć także nabierania i wstrzymywania oddechu w celu lepszego uwidocznienia niektórych narządów poprzez przesunięcie ich w ten sposób lub unieruchomienie.

W tym samym celu lekarz może dociskać przesuwaną po skórze głowicę ultrasonografu, co potrafi wywołać pewien dyskomfort, a nawet ból - zwłaszcza jeśli powiększony narząd uciska na okoliczne nerwy. Innym nieprzyjemnym doznaniem podczas badania bywa dotyk samej głowicy, posmarowanej specjalnym, chłodnym żelem, który zmniejsza tarcie i jednocześnie usprawnia przewodzenie fal ultradźwiękowych.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Przeciwwskazania

W związku ze sposobem, w jaki przeprowadza się USG jamy brzusznej, jedyne bezwzględne przeciwwskazania do jego przeprowadzenia to otwarte rany, oparzenia i aktywne infekcje skóry badanego obszaru, a także zrastające się złamania żeber.

Tego rodzaju USG nie wykonuje się ponadto, jeśli w ciągu kilku poprzednich dni miało miejsce obrazowanie górnego odcinka przewodu pokarmowego z podaniem tzw. kontrastu. Jest to substancja poprawiająca widoczność struktur w badaniach takich jak rentgen czy tomografia komputerowa, natomiast wpływająca ujemnie na czytelność wyników badania USG.

Wyniki USG jamy brzusznej

Cała procedura trwa zwykle od kilkunastu minut do mniej więcej pół godziny. W tym czasie lekarz może na bieżąco komentować obserwowane na monitorze urządzenia obrazy z wnętrza ciała. Może też tylko zapisywać i drukować najważniejsze z nich, a opis sporządzić po zakończeniu badania, np. poprosiwszy pacjenta o zaczekanie na zewnątrz gabinetu. W dołączonych do zdjęć wnioskach najczęściej zawarte są zalecenia takie jak:

• powtórzenie USG za jakiś czas, w sugerowanym terminie,
• konsultacja ze specjalistą,
• wykonanie dodatkowych badań obrazowych.

USG jamy brzusznej jest badaniem stosunkowo dokładnym, nie da się w nim jednak zaobserwować wszystkich możliwych nieprawidłowości (zwłaszcza u pacjentów cierpiących na otyłość lub obrzęk tkanek miękkich, gdyż przenikanie ultradźwięków jest wówczas utrudnione). Często zatem stanowi wstęp do dalszych badań, które pozwalają postawić rozstrzygającą diagnozę. Badania te to zazwyczaj:

• rezonans magnetyczny jamy brzusznej,
• tomografia komputerowa jamy brzusznej,
• USG dopplerowskie aorty brzusznej lub konkretnych narządów (np. wątroby czy nerek) - ocenie podlega wówczas przepływ krwi przez nie,
• USG gruczołu krokowego transrektalne - tj. przez odbyt,
• USG ginekologiczne transwaginalne - tj. przez pochwę.

USG jamy brzusznej bywa także niekiedy badaniem uzupełniającym badań ginekologicznych, jako że jest w stanie m.in. określić przyczyny bólu podbrzusza niezwiązane bezpośrednio z układem rozrodczym (takie jak przepuklina albo zapalenie uchyłków czy wyrostka robaczkowego).

Tuż po odbiorze wyników można powrócić do codziennych czynności, a więc normalnie jeść, pić czy prowadzić samochód. O ile USG nie odbyło się w ramach profilaktyki, na życzenie, wyniki te należy wkrótce dostarczyć lekarzowi, który wystawił skierowanie. Obrazy uzyskane podczas USG jamy brzusznej powinny być interpretowane w oparciu o szczegółowy wywiad z pacjentem, badanie palpacyjne i - jeżeli są dostępne – wyniki poprzednich badań obrazowych.