USG - na czym polega badanie

USG jest badaniem nie tylko bezpiecznym, bezbolesnym i bezinwazyjnym, ale też niezwykle przydatnym. Przeczytaj, na czym polega i jak się do niego przygotować.

Ultrasonografia, zwana skrótowo USG, to jedno z najczęściej wykonywanych badań obrazowych. Jest tak bezpieczna, że prawie nie ma do niej przeciwwskazań, a przy tym stanowi nieocenione narzędzie diagnostyczne o bardzo wielu różnych zastosowaniach. Badanie to ma jednak swoje ograniczenia, czasem wymaga też odpowiednich przygotowań. Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje na jego temat.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• jak działa ultrasonograf,
• jakie są wskazania do wykonania USG,
• czy badanie USG jest bezpieczne,
• gdzie zrobić USG,
• ile kosztuje badanie USG,
• jak się przygotować do USG,
• czego nie wolno robić przed USG,
• jakie dokumenty należy ze sobą zabrać na ultrasonografię,
• kiedy nie wykonuje się USG,
• jak długo trwa USG - i jak długo czeka się na wyniki.

Zasada działania USG

Aparat służący do wykonywania USG nosi nazwę ultrasonografu, nazwa ta zaś nie bez powodu pochodzi od trzech greckich słów oznaczających „najwyższy poziom”, „dźwięk” i „rysunek”. Urządzenie tworzy bowiem obrazy wewnętrznych struktur organizmu, wykorzystując zjawisko fizyczne zwane ultradźwiękami. Są to dźwięki tak wysokie - tj. mające tak dużą częstotliwość - że pozostają niesłyszalne dla ludzkiego ucha.

Głowica ultrasonografu kieruje wiązkę takich dźwięków na badany obszar i jednocześnie zbiera je, gdy powracają odbite od wspomnianych struktur. Jeśli zastukasz palcem w drewniany stół, usłyszysz inny odgłos niż wtedy, gdy w identyczny sposób zastukasz np. w szybę. Tak samo różne narządy i tkanki mogą „brzmieć” inaczej dla ultrasonografu, który przekłada ową informację zwrotną z dźwięku na obraz - na podobnej zasadzie, na jakiej działają chociażby sonary, czyli systemy naprowadzające w łodziach podwodnych.

Czy USG jest bezpieczne

Choć fala ultradźwiękowa potrafi przenikać przez przez komórki ciała, nie wywiera na nie niekorzystnego wpływu - w przeciwieństwie np. do promieniowania jonizującego stosowanego w badaniach RTG lub podczas tomografii komputerowej. Inaczej niż przy rezonansie z kolei nie ma tu też potrzeby wytworzenia silnego pola magnetycznego, którego użycie stanowi podstawę wielu przeciwwskazań (więcej na ten temat przeczytasz w artykule „Rezonans magnetyczny - na czym polega badanie”).

Ultrasonografia jest więc jedną z najbezpieczniejszych i najmniej inwazyjnych procedur medycznych, a w związku z tym może być przeprowadzana z praktycznie dowolną częstotliwością, również w czasie ciąży, kiedy to zresztą należy do podstawowych badań kontrolnych.

Co można zbadać dzięki USG

Takie USG wykonuje się przez powłoki brzuszne lub przez pochwę (inaczej: transwaginalnie), używając w każdym przypadku innego typu głowicy. Dzięki istnieniu ultrasonograficznych głowic o rozmaitych rozmiarach i kształtach bada się, swoją drogą, bardzo różne elementy ludzkiego ciała. Wśród najczęściej spotykanych procedur wymienić można choćby:

• USG jamy brzusznej,
• USG piersi (sutka),
• USG serca (tzw. echo serca, inaczej: echokardiografia),
• USG tarczycy,
• USG dopplerowskie (inaczej: Doppler, obejmuje tętnice i żyły),
• USG ginekologiczne,
• USG położnicze (wspomniane badanie przeprowadzane w ciąży),
• USG prostaty,
• USG jąder,
• USG układu moczowego,
• USG tkanek miękkich,
• USG poszczególnych stawów (np. USG stawu kolanowego).

Ultrasonografia pozwala ocenić rozmiar, kształt oraz stan naczyń krwionośnych, narządów i poszczególnych tkanek z dokładnością do 0,1 mm. Podczas badania można wykryć m.in. guzy, torbiele, ropnie, zmiany pourazowe i nowotworowe - przy czym służy ono nie tylko do diagnozowania schorzeń, ale też do monitorowania postępów leczenia. Dzięki USG można ponadto sprawdzić, czy płód w łonie matki rozwija się prawidłowo (i jakiej jest płci), a także przeprowadzać wymagające dużej precyzji zabiegi, takie jak choćby biopsja.

Nie wszystko jednak da się w tej technologii zbadać. Ultradźwięki mają bowiem problem z pokonaniem tkanki kostnej, a także powietrza znajdującego się w przewodzie pokarmowym i płucach. Czasem więc trzeba zrobić raczej rentgen, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny (np. do zobrazowania obudowanego czaszką mózgu).

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Gdzie można zrobić USG - i ile to kosztuje

Niemniej, USG ma tyle różnych zastosowań, a przy tym jest tak bezpieczne i łatwe, że wykonuje się je obecnie w bardzo wielu placówkach medycznych i diagnostycznych. Ich listę, z podziałem na poszczególne miejscowości, znajdziesz pod adresem https://badania.znanylekarz.pl/usg. Za pośrednictwem tej strony można od razu umówić się na badanie, porównawszy uprzednio ceny, które w zależności od konkretnej placówki i badanej części ciała wynoszą średnio 50-300 zł.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Jak się przygotować do USG

Od tego, co dokładnie ma zostać zobrazowane dzięki ultrasonografii, zależy też, czy pacjent musi się do badania jakoś szczególnie przygotować. Wszelkich niezbędnych instrukcji udzielić powinien lekarz kierujący na USG lub personel placówki, w której ma ono się odbyć. Dla orientacji prezentujemy jednak poniżej kilka przykładowych wskazówek.

Ponieważ, jak wspomniano, powietrze znajdujące się w przewodzie pokarmowym utrudnia rozchodzenie się ultradźwięków, dzień przed USG jamy brzusznej, które obejmuje układ trawienny, należy stosować dostępny bez recepty preparat przeciw wzdęciom i lekkostrawną dietę (bez produktów mlecznych lub zawierających dużo błonnika, a także bez napojów gazowanych). Osoby ze szczególną skłonnością do wzdęć powinny zmienić jadłospis już na parę dni wcześniej. Lekarz może też zalecić zażycie środków przeczyszczających, aby usunąć zalegające w jelitach resztki pokarmu, które również potrafią zaburzyć wyniki USG. Przed samym badaniem należy zaś pozostawać na czczo przez:

• 6 godzin – w przypadku osób dorosłych i młodzieży od 15. roku życia,
• 4 godziny – dzieci w wieku 5-15 lat,
• 2 godziny – dzieci w wieku 1-5 lat,
• 1-1,5 godziny – niemowlęta i noworodki.

Niewskazane jest żucie gumy i palenie papierosów, jako że wskutek tych czynności dojść może do połknięcia powietrza - a po to wszak stosuje się wcześniej dietę i środki na wzdęcia, by pozbyć się możliwie dużych ilości gazów z przewodu pokarmowego. Co więcej, dym papierosowy dodatkowo utrudnia uzyskanie wyraźnego obrazu tkanek - w przeciwieństwie do moczu zgromadzonego w pęcherzu (którego to narządu wręcz nie da się prawidłowo zobrazować w USG, jeśli jest opróżniony). Przed badaniem trzeba więc wypić spore ilości niegazowanej wody lub ewentualnie słabej herbaty bez cukru, tak aby podczas badania pacjent odczuwał potrzebę wyjścia do toalety. Bardziej precyzyjne wskazania w tym zakresie ujmuje poniższa tabela:

Grupa wiekowa

Ilość płynów do przyjęcia

Czas przed badaniem

Dorośli i młodzież od 15. roku życia

1-1,5 l

1-1,5 godziny

Dzieci powyżej 5. roku życia

300-1000 ml, zależnie od wieku

1-2 godziny

Dzieci w wieku 1-5 lat

100-300 ml

30-60 minut

Noworodki i niemowlęta

tyle, ile dziecko przyjmie

20-30 minut*

*Konieczne może okazać się pojenie dziecka także podczas badania.

Pęcherz powinien być wypełniony nie tylko podczas USG jamy brzusznej, ale również w przypadku badań takich jak:

• USG układu moczowego,
• USG miednicy mniejszej,
• USG prostaty przez powłoki brzuszne,
• USG ginekologiczne przez powłoki brzuszne.

Z kolei przed USG prostaty transrektalnym (przez odbyt) oraz USG ginekologicznym transwaginalnym pęcherz można, a nawet trzeba opróżnić, ponieważ jego wypełnienie nie ma większego wpływu na uzyskiwany obraz, może za to być dla pacjenta przyczyną pewnego dyskomfortu.

Przygotowanie do USG może (choć nie musi) ponadto polegać na:

• wyznaczeniu terminu badania w odpowiednim momencie cyklu miesiączkowego - w przypadku USG piersi (np. kobiety skarżące się na tkliwość powinny zgłosić się na badanie w pierwszej połowie cyklu),
• zrobieniu lewatywy w przeddzień badania - transrektalne USG prostaty,
• przyjęciu stale przyjmowanych leków i popiciu ich niewielką ilością niegazowanej wody najpóźniej godzinę przed badaniem - USG Doppler,
• przyniesieniu aktualnych wyników badań poziomu PSA - USG prostaty (zarówno transrektalne, jak i przez powłoki brzuszne),
• przyniesieniu aktualnych wyników badań poziomu fT3, fT4 i TSH – USG tarczycy.

Niezbędne dokumenty

Na USG zawsze też dobrze jest zabrać wyniki poprzedniej ultrasonografii i innych badań danego narządu (np. mammografii czy scyntygrafii tarczycy). Dzięki temu interpretacja wyników bieżącego badania będzie łatwiejsza i bardziej precyzyjna. Oprócz tego pacjent powinien mieć przy sobie:

• dowód osobisty lub inny dokument tożsamości,
• skierowanie od lekarza (zob. Skierowanie na tomografię, rezonans, RTG, USG),
• dodatkową dokumentację medyczną - jak choćby wypis ze szpitala,
• książeczkę zdrowia dziecka - w przypadku pacjentów niepełnoletnich (którzy muszą się stawić na badanie w towarzystwie rodziców lub opiekunów prawnych).

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

USG - przebieg badania

Jeśli chodzi o to, jak się ubrać na USG, to dobrym wyborem będzie luźny, wygodny strój, który bez problemu będzie można zdjąć lub podwinąć, tak by odsłonić badany obszar ciała. Badanie polega bowiem na przesuwaniu głowicą ultrasonografu po skórze pacjenta i dociskaniu jej. Z tego też względu jedyne przeciwwskazania do USG to infekcje, oparzenia i otwarte rany w rzeczonym obszarze. Badania nie przeprowadza się też zwykle w przypadku złamań kości, które się właśnie zrastają, aby nie sprawiać pacjentowi niepotrzebnego bólu.

Ultrasonografia może się za to okazać nieco bolesna w sytuacjach takich jak choćby obecność guza czy torbieli uciskającej na okoliczne nerwy. Najczęściej jednak ewentualny dyskomfort podczas USG ogranicza się do uczucia chłodu wywoływanego przez specjalny żel, który nakłada się na głowicę urządzenia po to, by zmniejszyć tarcie i ułatwić przenikanie fal ultradźwiękowych.

Cała procedura zajmuje z reguły od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. W tym czasie wykonujący USG lekarz obserwuje na monitorze ultrasonografu obrazy przesyłane przez głowicę. Najważniejsze z nich drukuje na papierze fotograficznym, na koniec dokonuje zaś ich opisu. Tuż po badaniu pacjent może wytrzeć wspomniany żel ze skóry ręcznikiem papierowym i się ubrać, a otrzymawszy wyniki - opuścić daną placówkę i powrócić do codziennych czynności.