USG stawu kolanowego - jak przebiega, jak się przygotować

USG stawu kolanowego pozwala zdiagnozować wiele nieprawidłowości w tym obszarze. Jest badaniem szybkim i łatwo dostępnym - ma też jednak poważne ograniczenia.

Stawy kolanowe należą do najbardziej złożonych struktur ludzkiego organizmu. Dźwigają przy tym niemal cały jego ciężar, a przy tym są codziennie eksploatowane podczas chodzenia, biegania czy skakania. W takich okolicznościach nietrudno o różnego rodzaju urazy i dolegliwości. Obecnie istnieje bardzo wiele metod ich leczenia i rehabilitacji - aby jednak dobrać te najskuteczniejsze, najpierw trzeba ustalić, który dokładnie element kolana przestał właściwie funkcjonować. W postawieniu prawidłowej diagnozy pomóc zaś może USG stawu kolanowego. Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje na temat tego badania.

Z tekstu dowiesz się m.in.:

• kiedy wykonuje się USG stawu kolanowego - a kiedy np. rentgen czy rezonans tego obszaru,
• co można zobaczyć i zdiagnozować dzięki USG kolan,
• jakie są ograniczenia USG stawu kolanowego,
• czy ultrasonografia kolan jest bezpieczna dla zdrowia,
• czy USG kolan boli,
• jaka jest cena USG stawu kolanowego - i gdzie można zgłosić się na badanie,
• jak się przygotować do USG kolan,
• jaki jest przebieg USG stawu kolanowego,
• jakie są wskazania do USG kolan,
• co to jest sonochirurgia.

Na czym polega badanie

USG - albo ultrasonografia, jak brzmi pełna nazwa tej procedury - to technika wykorzystująca zjawisko fal ultradźwiękowych. Bardziej szczegółowo opisaliśmy ją w tekście „USG - na czym polega badanie”. Tutaj skrótowo przypomnijmy tylko, że głowica ultrasonografu (tj. urządzenia do USG) emituje owe fale i zbiera je, gdy powrócą odbite od znajdujących się wewnątrz ciała struktur. Różne rodzaje tkanek, w tym tkanki zdrowe i chore, odbijają ultradźwięki na różne sposoby. Ultrasonograf zbiera te informacje i przekłada je na charakterystyczny czarno-biały obraz. Wprawne oko specjalisty jest w stanie dzięki temu dostrzec ewentualne nieprawidłowości i podjąć decyzje dotyczące dalszego postępowania.

Budowa stawu kolanowego

USG wykorzystuje się w diagnostyce bardzo wielu schorzeń i narządów. Technologia ta wyjątkowo dobrze sprawdza się zaś w przypadku problemów z kolanami. Dlaczego? Wszystko staje się jasne, gdy wziąć pod uwagę, jak skomplikowaną budową cechuje się staw kolanowy. Spotykają się w nim kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Pomiędzy nimi umieszczone są zbudowane z tkanki chrzęstnej łąkotki, dzięki którym możliwy jest ruch i zarazem jego amortyzacja. Wszystko to znajduje się wewnątrz torebki stawowej wypełnionej mazią - zmniejszającą tarcie, a produkowaną z kolei przez tzw. kaletki. Funkcję stabilizującą cały ten układ pełnią natomiast więzadła: zewnętrzne (poboczne, związane z rzepką i podkolanowe) oraz wewnętrzne (krzyżowe i związane z łąkotkami).

USG, rentgen, tomografia, rezonans - jak bada się kolana

Nie dość, że praktycznie każdy z wymienionych elementów stawu kolanowego może zacząć szwankować, stając się przyczyną dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta, to w dodatku niełatwo jest wskazać właśnie ten, który przestał działać. Najdokładniejszym, bo pozwalającym zobrazować wszystkie owe struktury naraz badaniem jest rezonans magnetyczny kolan. Jest to też niestety badanie najdroższe ze wszystkich, jakie można przeprowadzić w tym obszarze, a potrzebną do jego wykonania aparaturą dysponuje stosunkowo niedużo ośrodków diagnostycznych.

Zazwyczaj więc zleca się wykonanie tańszych i powszechniej dostępnych badań, takich jak właśnie USG - ale też rentgen czy bardziej precyzyjna tomografia komputerowa stawu kolanowego. Techniki te uzupełniają się wzajemnie, jako że w tomografii czy RTG kolan bardzo dobrze uwidaczniają się kości (stanowiące barierę dla ultradźwięków), z kolei ultrasonografia znacznie lepiej radzi sobie z obrazowaniem tkanek miękkich i struktur okołostawowych, takich jak chrząstki, ścięgna, więzadła, kaletki, błona maziowa czy torebka stawowa.

O tym, którą metodę diagnostyczną zastosować, decyduje lekarz, opierając się przede wszystkim na wywiadzie z pacjentem i wynikach przeprowadzonego badania klinicznego, które polega m.in. na umiejętnym uciskaniu kolana w odpowiednich punktach czy ocenie ruchomości stawu. Jeśli specjalista na tym etapie nie jest pewien, czy problem zostanie wykryty raczej w USG, czy w RTG albo tomografii, może skierować pacjenta od razu na rezonans (zwłaszcza jeśli istnieją przeciwwskazania do użycia szkodliwych promieni rentgenowskich, jak choćby ciąża). Najczęściej jednak w takiej sytuacji zaleca wykonanie ultrasonografii, a dopiero potem - jeśli nie przyniesie to jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o źródło dolegliwości - uzupełniająco kieruje na któreś z pozostałych badań.

Czy USG kolan jest bezpieczne dla zdrowia

Kolejność ta nie jest przypadkowa. Fale ultradźwiękowe są bowiem całkowicie obojętne dla organizmu, podczas gdy promieniowanie jonizujące wykorzystywane w RTG oraz tomografii może uszkadzać DNA komórek. Jeśli da się więc uniknąć niepotrzebnej ekspozycji pacjenta na dawkę takiego promieniowania, zdecydowanie warto podjąć odpowiednie po temu kroki. USG kolan jest zaś badaniem tak bezpiecznym, że można je powtarzać z praktycznie dowolną częstotliwością - również u kobiet w ciąży, osób w podeszłym wieku czy najmłodszych nawet dzieci.

Gdzie zrobić USG stawu kolanowego - i ile to kosztuje

Prywatne placówki wykonują je natomiast bez skierowania (które jest niezbędne chociażby w przypadku prześwietleń rentgenowskich). Ich adresy znajdziesz na stronie https://badania.znanylekarz.pl/usg/usg-stawu-kolanowego. Za jej pośrednictwem można też od razu umówić się na badanie, porównawszy uprzednio ceny. Te ostatnie sięgają od ok. 50 zł do ok. 200 zł, co sprawia, że wiele osób decyduje się wykonać USG kolan komercyjnie, nawet jeśli mają skierowanie i mogą to zrobić bezpłatnie w ramach NFZ - bo nie muszą wówczas czekać całymi nieraz tygodniami na dostępne terminy.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Przygotowanie do USG kolan

Do ultrasonografii stawu kolanowego właściwie nie ma przeciwwskazań. Tylko gips lub trwalszy opatrunek na tym odcinku uniemożliwiają przeprowadzenie badania. Wspomnianą na wstępie głowicę ultrasonografu lekarz musi bowiem przesuwać bezpośrednio po skórze pacjenta. Z tego też względu na badanie należy ubrać się tak, aby zapewnić łatwy dostęp do kolana. Poza tym do USG tego obszaru nie trzeba się w żaden szczególny sposób przygotowywać. Warto natomiast zabrać wyniki poprzednich badań obrazowych, jeśli zostały wykonane, a także pozostałą dokumentację dotyczącą danego schorzenia czy dolegliwości. Dla lekarza przeprowadzającego USG będzie to podpowiedź, na co powinien zwrócić baczniejszą uwagę, oraz pomoc w interpretacji wyników.

Jak przebiega USG stawu kolanowego

Aby ułatwić przenikanie ultradźwięków, a także samo przesuwanie głowicy ultrasonografu po skórze, smaruje się ją specjalnym żelem. Pacjent podczas badania leży na kozetce: na plecach lub na brzuchu (do oceny dołu podkolanowego), może też zostać poproszony o zmianę pozycji, wyprostowanie bądź ugięcie kolana, jak również o napięcie mięśni czy skręcenie kończyny na zewnątrz i do wewnątrz. Tzw. dynamiczne USG kolan pozwala zobaczyć, jak poszczególne elementy stawu zachowują się podczas ruchu - stanowi to dodatkową przewagę tej techniki nad innymi badaniami, w których każde poruszenie raczej obniża wartość diagnostyczną całej procedury, zamazując obraz.

Podczas standardowego USG stawu kolanowego specjalista przygląda się kolejno przedniemu, bocznemu, przyśrodkowemu i tylnemu przedziałowi kolana oraz znajdującym się tam strukturom, co ujęliśmy w formie poniższej tabeli.

Przedział kolana

Ułożenie pacjenta do badania

Uwidocznione struktury

przedni

na plecach, kolano zgięte pod kątem 30-45 stopni

ścięgno mięśnia czworogłowego uda, zachyłek nadrzepkowy, zachyłki boczne stawu kolanowego, powierzchnia rzepkowa, troczki i więzadło rzepki

przyśrodkowy

na plecach, kolano zgięte pod kątem 20-30 stopni, noga zrotowana na zewnątrz

więzadło poboczne piszczelowe (inaczej: przyśrodkowe) i ścięgna tzw. gęsiej stopki

boczny

jw., ale noga zrotowana do wewnątrz

więzadło poboczne strzałkowe, pasmo biodrowo-piszczelowe

tylny

na brzuchu, noga wyprostowana

ścięgna przyśrodkowe, ścięgno mięśnia dwugłowego uda, kaletka brzuchato-półbłoniasta, pęczek naczyniowo-nerwowy podkolanowy, nerw strzałkowy wspólny, unaczynienie dołu podkolanowego

Badanie trwa z reguły kilkanaście minut i zasadniczo przebiega bezboleśnie, aczkolwiek jeśli pacjent zgłasza się na nie z powodu bólu kolan, to powinien liczyć się z tym, że dociskanie głowicy do skóry i wykonywanie poleceń lekarza może sprawiać pewien dyskomfort. Wyniki w postaci kilku wydrukowanych „ujęć” z ultrasonografu oraz ich opisu są gotowe praktycznie od ręki.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Po co robi się USG kolan

Na ich podstawie można potwierdzić lub wykluczyć podejrzewane problemy takie jak:

• zmiany zapalne i zwyrodnieniowe,
• gangliony (torbiele galaretowate),
• tzw. kolano biegacza (przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego) czy kolano skoczka (entezopatia, czyli zmiana przeciążeniowo-zwyrodnieniowa więzadła rzepki),
• tętniaki podkolanowe (w USG typu Doppler),
• wysięk w stawie,
• uszkodzenie więzadeł*, mięśni lub ścięgien,
• uszkodzenie chrząstki na kłykciach kości udowej*,
• uszkodzenie łąkotek*,
• zapalenie kaletek,
• wolne ciała śródstawowe - czyli np. oderwane kawałki chrząstki, które blokują prawidłowy ruch stawu lub uciskają na okoliczne nerwy.

Część owych problemów może być efektem urazu (również dawnego) i przejawiać się ostrym bądź przewlekłym bólem, któremu najczęściej towarzyszy obrzęk, zaczerwienienie i ograniczona ruchomość stawu, jego sztywnienie bądź przyblokowanie. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że do kontuzji czy przeciążeń kolan prowadzić może nie tylko uprawianie sportów - szczególnie intensywne lub bez odpowiedniego przygotowania - ale też wręcz przeciwnie: siedzący tryb życia.

*Uwaga: choć w USG kolan częściowo uwidaczniają się łąkotki, chrząstki i powierzchnia kości, to ograniczenia tej technologii nie pozwalają wykluczyć wszystkich patologii w ich obrębie. Również więzadło krzyżowe przednie, z uwagi na swe położenie w głębi stawu, nie daje się tu dobrze zobrazować. Ultrasonograf wykryje najwyżej świeży krwiak w jego okolicy i pozwoli stwierdzić niestabilność w badaniu dynamicznym, jednak pełna ocena stanu więzadła - jak również struktur chrzęstnych i chrzęstno-kostnych czy obrzęku szpiku - wymaga zastosowania innych, wspomnianych metod diagnostycznych.

Kolejne obok przebytych skręceń, zwichnięć, naderwań i innych urazów mechanicznych wskazania do USG kolan to podejrzenie oraz monitorowanie chorób reumatoidalnych i zwyrodnieniowych. Chodzi przede wszystkim o reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) występujące u dzieci. Schorzeniom tym towarzyszy zazwyczaj przewlekły, ale też często zaostrzający się ból kolan. USG pozwala zaś w ich przypadku m.in.:

• dokonać oceny wysięku w stawie,
• odróżnić wysięk od tzw. łuszczki zapalnej,
• rozpoznać pęknięcia ścięgien,
• ocenić ukrwienie i przerost błony maziowej.

USG stanu kolanowego wykonuje się ponadto wtedy, gdy pacjent - lub dopiero lekarz podczas badania palpacyjnego, tj. dotykowego - wyczuje w tej okolicy niepokojące zgrubienia. Badanie pozwala bowiem różnicować guzy lite i płynne (torbiele), stanowiąc podstawę do dalszej diagnostyki lub podjęcia odpowiedniego leczenia.

Ultrasonografia kolan służy wreszcie kontroli postępów tegoż leczenia, pomaga lepiej przygotować się do planowanych zabiegów chirurgicznych, jak również sprawdzić, czy po operacji nie doszło do powstania krwiaków, ropni, przestrzeni płynowych czy septycznego zapalenia stawu. Wykorzystanie zaś technologii USG podczas zastrzyku dostawowego czy punkcji mającej na celu odciągnięcie nadmiaru płynu stawowego pozwala precyzyjnie dotrzeć igłą w chory obszar, omijając ważne nerwy i naczynia krwionośne. Dzięki temu efektywność terapii rośnie, a ryzyko powikłań maleje. Taki zabieg przeprowadzany pod kontrolą USG nosi zaś nazwę sonochirurgii.

Przeczytaj również: Ból kolana – przyczyny, objawy, badania obrazowe