Rentgen (RTG) stawu kolanowego - jak przebiega, jak się przygotować

RTG kolan to jedno z najczęściej zlecanych badań tej części ciała. Jest tanie, szybkie i szeroko dostępne, ma też jednak niestety pewne ograniczenia.

Stawy kolanowe każdego dnia narażone są na różnego rodzaju przeciążenia, kontuzje i urazy. Dotyczy to nie tylko sportowców, ale też wręcz przeciwnie – osób prowadzących siedzący tryb życia, szczególnie tych z nadwagą. Problemy z kolanami oznaczają m. in. ból, ograniczenie ruchomości czy wręcz niemożność chodzenia. Aby zaś podjąć skuteczne leczenie, trzeba najpierw wskazać, który z wielu elementów wchodzących w skład stawu kolanowego odpowiada za pojawienie się dolegliwości. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest w tym kontekście rentgen (skrótowo: RTG) kolan. Poniżej zgromadziliśmy najważniejsze informacje na temat tego badania.

Z artykułu dowiesz się:

• jak zbudowany jest staw kolanowy,
• dlaczego rentgen kolan jest dobrą alternatywą dla innych badań obrazowych tego obszaru,
• czy RTG stawu kolanowego jest szkodliwe dla zdrowia,
• jakie są przeciwwskazania do RTG kolan,
• gdzie zrobić rentgen stawu kolanowego – i ile to kosztuje,
• kiedy warto zrobić RTG kolan,
• jak się przygotować do RTG stawu kolanowego,
• jakie projekcje stosuje się w RTG kolan – i czym one właściwie są,
• jak przebiega rentgen stawu kolanowego,
• jak długo czeka się na wyniki tego badania.

Budowa stawu kolanowego

Staw kolanowy zbudowany jest z kości – udowej, piszczelowej i rzepki – pomiędzy którymi znajdują się łąkotki, czyli chrząstki umożliwiające ruch, a zarazem zapewniające amortyzację. Ich wzajemne tarcie o siebie zmniejsza maź produkowana przez tzw. kaletki. Wszystko to znajduje się wewnątrz torebki stawowej, a cały układ dodatkowo podtrzymują więzadła. W tak skomplikowanej strukturze nietrudno o „awarię” któregoś z elementów. Ponieważ każdy z nich ma nieco inne właściwości, każdy wymaga nieco innego podejścia w leczeniu. Kluczowe jest więc ustalenie, co konkretnie zaczęło szwankować. W tym celu wykonać zaś można kilka badań.

Jak bada się kolana

Podstawa to oczywiście wywiad z pacjentem i tzw. badanie przedmiotowe, podczas którego lekarz ogląda kolana (oceniając np. opuchliznę czy zaczerwienienie), a także w odpowiedni sposób je uciska i obserwuje w ruchu. Zwykle nie wystarcza to do postawienia precyzyjnej diagnozy, ale naprowadza specjalistę na pewien trop, a w związku z tym pozwala przypuszczać, które badanie obrazowe warto w danym przypadku zrobić.

Jeżeli przyczyna problemu może leżeć po stronie tkanek miękkich – takich jak chrząstki, kaletki, więzadła, ścięgna, błona maziowa lub torebka stawowa – wówczas wykonuje się USG stawu kolanowego. Jeśli natomiast podejrzenie pada na elementy kostne, podstawowym badaniem jest rentgen. Tylko rezonans magnetyczny kolan potrafi uwidocznić i jeden, i drugi rodzaj struktur naraz – ale jest to badanie znacznie droższe, bardziej czasochłonne i dostępne w mniejszej liczbie placówek. Zleca się je więc tylko w szczególnych sytuacjach, takich jak np. ciąża, która stanowi podstawowe przeciwwskazanie do wykonania RTG.

Czy rentgen stawu kolanowego jest bezpieczny dla zdrowia

Wykorzystywane podczas niego promieniowanie rentgenowskie jest zasadniczo szkodliwe dla zdrowia, największe ryzyko stwarza zaś właśnie dla płodu rozwijającego się w łonie matki. Prześwietleń rentgenowskich nie powinno się więc wykonywać u ciężarnych wcale, a u innych pacjentów nie należy powtarzać go zbyt często. Dotyczy to zwłaszcza małych dzieci, osób starszych i tych, które w ciągu życia przyjęły łącznie już dość sporą dawkę promieniowania. Jego użycie sprawia, że na RTG kolan zawsze trzeba mieć skierowanie lekarskie – nawet jeśli badanie robi się prywatnie.

Ile kosztuje RTG kolan – i gdzie można zrobić to badanie

Kosztuje ono wówczas średnio od 20 zł do 120 zł, zależnie od placówki. Dokładne ceny możesz sprawdzić na stronie RTG stawu kolanowego. Znajduje się tam lista ośrodków diagnostycznych oferujących rentgen stawu kolanowego, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości i możliwością umówienia się na badanie.

Dla porównania: ceny rezonansu zaczynają się w okolicach 500 zł, z kolei ceny tomografii komputerowej kolan – czyli niejako bardziej zaawansowanego RTG, gdzie wykorzystuje się znacznie większe dawki promieniowania – w okolicach 300 zł. Badania te są jednak też dokładniejsze, zleca się je więc z reguły w dalszej kolejności, jeśli rentgen nie da jednoznacznych odpowiedzi lub gdy np. trzeba zobrazować naczynia krwionośne (wykonuje się wówczas tzw. artrografię stawu kolanowego metodą rezonansu bądź tomografii).

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy - RTG stawu kolanowego
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Wskazania do RTG stawu kolanowego

RTG kolan często natomiast w zupełności wystarcza do postawienia prawidłowej diagnozy. Procedurę tę stosuje się chociażby w następujących sytuacjach:

• diagnostyka zmian zwyrodnieniowych, wrodzonych, rozwojowych, nowotworowych i zapalnych – w tym zapalenia ścięgien lub kaletki maziowej, reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) czy dny moczanowej;
• nieokreślone bóle w okolicy kolan – ich przyczyną może być tzw. jałowa/aseptyczna (czyli niewywołana przez drobnoustroje) martwica kości, dotykająca zwłaszcza młodzież w okresie dojrzewania, gdy kości rosną wyjątkowo szybko;
• przewlekła niestabilność kolana;
• podejrzenie uszkodzenia kości w obrębie kolana po silnych urazach, kontuzjach i wypadkach – rentgen to wówczas rutynowe badanie, bo choć nie można dzięki niemu wykluczyć uszkodzeń w obrębie tkanek miękkich, to pozwala stwierdzić, czy niezbędna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna, jako że niewyleczone w porę złamanie lub pęknięcie kości potrafi grozić trwałą utratą zdrowia, a nawet śmiercią.

Przeczytaj: Ból kolana - przyczyny, objawy, badania obrazowe

Przygotowanie do RTG kolan

Jeśli rentgen stawu kolanowego nie musi zostać przeprowadzony w trybie pilnym (czyli np. na szpitalnym oddziale ratunkowym), to warto się do niego przygotować. Nie chodzi przy tym o żadne nadzwyczajne przygotowania: ot, dobrze jest włożyć krótkie lub luźne spodnie, ewentualnie spódnicę, tak by łatwo było odsłonić kolana do badania. W przeciwnym razie pacjent może zostać poproszony o zdjęcie spodni, legginsów czy rajstop.

Należy pamiętać o zabraniu ze sobą skierowania i dokumentu potwierdzającego tożsamość, a w przypadku osób nieletnich – także książeczki zdrowia dziecka. Zgodnie z prawem trzeba w niej odnotować bowiem każde badanie z użyciem promieniowania. Dobrym pomysłem jest przyniesienie ponadto dotychczasowej dokumentacji medycznej dotyczącej okolic kolan, w szczególności zaś wyników poprzednich badań obrazowych. Ułatwi to zrobienie zdjęcia rentgenowskiego w odpowiedni sposób oraz jego późniejszą interpretację.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż - RTG stawu kolanowego
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Projekcje w RTG kolan

RTG stawu kolanowego można wykonać w kilku różnych projekcjach, tj. prześwietlając ów staw z różnych stron i pod różnymi kątami. Do najczęściej wybieranych należą:

• projekcja przednio-tylna (łac. anterior-posterior, AP) – pacjent może w tym przypadku zarówno przybrać pozycję stojącą, jak i ułożyć się na wznak do badania; promienie rentgenowskie skierowane są na wierzch kolana i biegną ku jego spodniej stronie;
• projekcja boczna – pacjent leży na plecach i ugina kolano pod kątem 30 stopni; lampę rentgenowską ustawia się z boku kolana, po jego wewnętrznej stronie, a promienie emitowane są w kierunku strony zewnętrznej;
• projekcja osiowa (w języku angielskim określana też jako „sunrise image”, czyli „obraz wschodu słońca”) – zdjęcie robi się rzepce, kierując promienie rentgenowskie od stopy w stronę kolana ugiętego pod kątem 40-45 stopni i ułożonego na podpórce, podczas gdy pacjent leży na wznak;
• projekcja półosiowa (inaczej: zdjęcie tunelowe) – pacjent przyjmuje pozycję jak do projekcji osiowej, ale promienie rentgenowskie skierowane są w stronę kolana od góry, prostopadle do goleni; pozwala to swobodnie zobaczyć krawędzie głów kości udowej i piszczelowej;
• projekcja tylno-przednia (łac. posterior-anterior, PA) – stosowana rzadziej, określana też zaś jako metoda Rosenberga; promienie rentgenowskie skierowane są w tym przypadku na spód kolana i biegną ku jego wierzchowi, podczas gdy pacjent stoi i ugina prześwietlane kolano pod kątem 45 stopni.

Aby dowiedzieć się, w jaki sposób uzyskuje się obrazy wnętrza ciała przy użyciu promieni rentgenowskich, przeczytaj nasz artykuł „RTG – na czym polega badanie”.

Do oceny stanu kolan niezbędne jest wykonanie prześwietlenia w co najmniej dwóch pierwszych projekcjach, standardowo stosuje się jednak aż cztery. W celach porównawczych najczęściej prześwietla się też obydwa kolana. W miarę możliwości warto przeprowadzić RTG na stojąco, kiedy to są one naturalnie lepiej dociążone niż w pozycji leżącej. Co więcej, czasem robi się tzw. zdjęcie stresowe, polegające na dodatkowym obciążeniu kończyny i przybraniu tzw. pozycji wymuszonej. Zwiększa to precyzję badania, które znajduje dzięki temu zastosowanie w diagnostyce bardziej skomplikowanych urazów – w tym uszkodzeń więzadła krzyżowego czy przewlekłej niestabilności kolan – pozwalając dobrać optymalną formę terapii wykrytych nieprawidłowości.

Jak przebiega rentgen stawu kolanowego

Radiolog nadzorujący procedurę wydaje pacjentowi polecenia dotyczące przybrania odpowiedniej pozycji z sąsiedniego pomieszczenia, przez szybę lub interkom. Chroni to specjalistę przed ekspozycją na promieniowanie w ciągu całego dnia pracy. Podczas pojedynczego prześwietlenia jest ono emitowane przez zaledwie kilka sekund, całe badanie trwa natomiast około kilku minut i jest zupełnie bezbolesne. Tuż po nim można wrócić do codziennych zajęć. Wyniki, obecnie najczęściej w postaci zdjęć rejestrowanych na płycie CD albo innym nośniku pamięci, są gotowe od ręki. Obrazom czasem towarzyszy krótki opis, jednak w celu postawienia diagnozy i tak trzeba je zawsze przedstawić lekarzowi, który skierował pacjenta na rentgen kolan.