Tomografia HRCT klatki piersiowej - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia HRCT to badanie wykorzystywane najczęściej do diagnozowania chorób płuc. Przeczytaj, czym różni się od klasycznej tomografii klatki piersiowej.

Skrót HRCT pochodzi od angielskich słów „High-Resolution Computed Tomography”, oznaczających tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości. W Polsce takie badanie czasem też się określa skrótowo: TKWR. Przeprowadza się je przy użyciu klasycznych tomografów, ale stosując nieco inne ustawienia tych maszyn. Z poniższego artykułu dowiesz się, co można dzięki temu osiągnąć. W tekście piszemy ponadto m. in.:

• jak przebiega tomografia HRCT klatki piersiowej,
• jak wynaleziono technologię HRCT,
• czy tomografia wysokiej rozdzielczości jest szkodliwa dla zdrowia,
• jakie są przeciwwskazania do tomografii HRCT,
• jak się przygotować do badania HRCT,
• jak długo czeka się na jego wyniki,
• jakie choroby można wykryć i obserwować dzięki tomografii komputerowej wysokiej rozdzielczości,
• kiedy i po co wykonuje się tomografię HRCT,
• jaka jest cena tomografii HRCT i gdzie można zrobić to badanie.

Kilka słów o tomografii komputerowej

Tomograf – w dużym uproszczeniu – przyrównać da się do zaawansowanego aparatu rentgenowskiego, który wykonuje serię prześwietleń RTG. Powstałe w ten sposób obrazy trafiają następnie do komputera (stąd przymiotnik „komputerowa” w nazwie badania), który nakłada je na siebie, tworząc wirtualne modele skanowanych narządów.

O ile jednak podczas RTG klatki piersiowej pacjent najczęściej przyjmuje pozycję stojącą, o tyle tomografia tego rejonu ciała wymaga położenia się na specjalnym stole, który automatycznie wsuwa się do wnętrza tomografu. Zainstalowane w okrągłej obudowie aparatu lampy rentgenowskie i umieszczone naprzeciw nich detektory krążą wokół owego stołu, robiąc kolejne zdjęcia.

Przeczytaj także: Tomografia komputerowa – na czym polega badanie

Czym się różni HRCT od zwykłej tomografii

Może się to odbywać w dwojaki sposób. Po pierwsze, stół i lampy mogą się poruszać jednocześnie. Mamy do czynienia wówczas z tzw. tomografią spiralną, która pozwala odwzorować badane struktury w trzech wymiarach. Może też być tak, że stół przesuwa się nieco i zatrzymuje, a aparat robi wtedy zdjęcie przekroju klatki piersiowej - i tak kilka razy. Uzyskane w ten sposób charakterystyczne „plasterki” to dwuwymiarowe projekcje typowe właśnie dla tomografii HRCT.

Skupienie się na mniejszym wycinku skanowanego obszaru (oraz zastosowanie specjalnych algorytmów obrazowania, które maksymalizują rozdzielczość) pozwala dostrzec znacznie więcej szczegółów, niż byłoby to możliwe w tomografii konwencjonalnej. Podobnie gdy patrzysz np. na koszulę i jesteś ją w stanie objąć wzrokiem, widzisz jej rękawy, kołnierzyk, kolor, kształt - ale poszczególne szwy zauważysz dopiero z bliska, a by zobaczyć, jak przeplatają się poszczególne włókna tkaniny, przyda ci się w dodatku lupa.

Co ciekawe, technologię HRCT rozwinięto w dużej mierze dlatego, że niektóre tomografy były… strasznie powolne i szukano sposobu na skrócenie czasu badania. Zamiast skanować całą klatkę piersiową, postanowiono zmniejszyć grubość obrazowanych sekcji z ok. 10 mm do zaledwie 1-2 mm i prześwietlać je w odstępach wynoszących 10-40 mm. Efektem była mniejsza liczba zdjęć, za to bardziej dokładnych.

Czy tomografia HRCT jest bezpieczna dla zdrowia

Obecnie najnowocześniejsze urządzenia do tomografii są na tyle precyzyjne, że można dzięki nim uzyskać zarazem pełen skan klatki piersiowej i zdjęcia spełniające wymogi jakościowe HRCT. Naraża to jednak pacjenta na przyjęcie znacznie większej ilości szkodliwego promieniowania rentgenowskiego, które niszcząc DNA w komórkach, może m. in. przyspieszać starzenie, obniżać płodność czy zapoczątkować rozwój procesów nowotworowych.

W klasycznej tomografii klatki piersiowej dawka promieniowania potrafi być ponad 100 razy wyższa niż w przypadku rentgena. Tymczasem w tomografii HRCT prześwietla się – a więc też napromieniowuje – tylko ok. 10% tego obszaru. Co więcej, tzw. niskonapięciowa tomografia komputerowa, stosowana przede wszystkim w badaniach przesiewowych, pozwala dodatkowo ograniczyć dawkę promieniowania na tyle, że jest ona porównywalna z tą używaną w RTG.

Uwaga: badania mimo wszystko nie należy powtarzać zbyt często, w ogóle natomiast nie powinno się go przeprowadzać u kobiet w ciąży (lub tych, które mogą być w ciąży, choć nie jest to jeszcze potwierdzone – dla pewności tomografię wykonuje się w pierwszej części cyklu). Nawet niewielka dawka promieniowania może bowiem zaburzać prawidłowy rozwój płodu.

Tomografia wysokiej rozdzielczości ma również tę przewagę, że nie stosuje się podczas niej tzw. kontrastu, czyli specjalnej substancji poprawiającej widoczność obrazowanych struktur. Podanie środka kontrastowego obarczone jest ryzykiem wystąpienia silnej reakcji alergicznej, a ponadto obciąża nerki, przez które środek ten jest usuwany z organizmu. Wymaga też odpowiednich przygotowań, m. in. przybycia na badanie na czczo.

Tomografia HRCT – jak się przygotować i czego się spodziewać

Tymczasem do tomografii HRCT nie trzeba się w żaden szczególny sposób przygotowywać. Warto natomiast włożyć wygodny strój pozbawiony w górnej części metalowych elementów. W przeciwnym razie trzeba będzie się rozebrać, bo guziki, suwaki czy fiszbiny i haftki biustonosza mogą przesłonić badany obszar. Warto też wziąć ze sobą wyniki innych badań dotyczących tego obszaru - szczególnie badań obrazowych, takich jak RTG czy poprzednia tomografia – które pozwolą lepiej zinterpretować wyniki bieżącego badania.

Czeka się na nie co najmniej kilka dni, bo do projekcji zarejestrowanych na płycie DVD (albo innym nośniku danych) dołączony musi zostać ich specjalistyczny opis, a jego sporządzenie zajmuje trochę czasu. Samo badanie trwa zwykle do pół godziny i jest bezbolesne. Przebiega pod nadzorem radiologa, który przebywa w innym pomieszczeniu, ale cały czas pozostaje w kontakcie z pacjentem. Może np. poprosić o chwilowe wstrzymanie oddechu.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia klatki piersiowej
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Kiedy wykonuje się tomografię HRCT klatki piersiowej

Co ciekawe, w technologii HRCT skany wykonywać można zarówno na wdechu, jak i na wydechu. Okazuje się to pomocne zwłaszcza w diagnostyce zarostowego zapalenia oskrzelików czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Inaczej też niż w większości badań tomograficznych pacjent może zostać poproszony o położenie się na nie plecach, ale na brzuchu. Wynika to stąd, że w tej pierwszej pozycji płuca mogą nieznacznie zapadać się pod własnym ciężarem, w drugiej natomiast łatwiej rozszerzają się u podstawy przy wdechu. A to z kolei pozwala m. in. odróżnić początek włóknienia płuc od tzw. niedodmy (która polega na tym, że do części płuca nie dociera powietrze z oskrzela) albo wykryć na wczesnym etapie choroby atakujące najpierw podstawy płuc, takie jak zwykłe śródmiąższowe zapalenie płuc albo azbestoza (inaczej: pylica azbestowa, czyli zwłóknienie wskutek wieloletniego wdychania mikroskopijnych cząstek azbestu).

Inne schorzenia, które tomografia HRCT pomaga oceniać i diagnozować, to chociażby:

• sarkoidoza – choroba układu odpornościowego dotykająca najczęściej właśnie płuca, a cechująca się powstawaniem małych grudek zapalnych zwanych ziarniniakami,
• pylica – choroba wywołana długotrwałym wdychaniem drobin nie tylko azbestu, ale też np. krzemu, węgla, talku czy aluminium,
• gruźlica – w tym tzw. gruźlica prosówkowa (inaczej: rozsiana), stanowiąca 1-2% wszystkich zachorowań na gruźlicę i potencjalnie śmiertelna,
• histiocytoza X – płucna postać tzw. histiocytozy z komórek Langerhansa, polegającej na nadmiernym rozroście komórek układu odpornościowego zwanych histiocytami,
• choroby układowe tkanki łącznej – np. toczeń czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• włóknienie śródmiąższowe – przy czym wysoki poziom szumów w uzyskanych na drodze HCRT obrazach nie zawsze pozwala doprecyzować, o jaki konkretnie rodzaj włóknienia chodzi (wyjątkiem jest wspomniane zwykłe śródmiąższowe zapalenie płuc, które jest tak charakterystyczne, że da się je stwierdzić na podstawie samej tomografii wysokiej rozdzielczości),
• alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
• grzybicze zapalenie płuc – i inne nietypowe infekcje tego narządu,
• rozstrzenie oskrzeli – czyli nadmierne poszerzenie oskrzeli w wyniku uszkodzenia ich ścian,
• rozedma płuc – czyli nadmierne upowietrznienie płuc prowadzące do ich zniszczenia,
• obrzęk płuc – czyli gromadzenie się w pęcherzykach płucnych płynu zamiast powietrza, co utrudnia wymianę gazową,
• rozsiew nowotworowy.

Tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości – zalety i ograniczenia

W tym miejscu warto zaznaczyć, że do wykrywania raka płuc albo serca badanie HRCT akurat dość słabo się nadaje. Po pierwsze dlatego, że nie ukazuje tych narządów w całości, może więc dojść do przeoczenia guza zlokalizowanego akurat pomiędzy kolejnymi „plasterkami”. Drugim powodem jest wspomniany brak użycia środków kontrastowych, które zazwyczaj stosuje się w diagnostyce nowotworów – a także schorzeń w obrębie układu kostnego lub naczyniowego. W tych przypadkach zastosowanie znajduje więc raczej tomografia komputerowa z kontrastem.

W HRCT substancja ta nie jest potrzebna, bo badane tkanki wystarczająco dobrze odcinają się na tle obecnego w płucach powietrza. Wraz z możliwością ograniczenia dawki promieniowania stanowi to zaś wystarczającą przesłankę do przeprowadzenia „tylko” tomografii klatki piersiowej wysokiej rozdzielczości, gdy podejrzewa się, że przyczyną zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości jest problem w obrębie tzw. miąższu płucnego.

I to mimo że badanie umożliwia postawienie jednoznacznej diagnozy w zaledwie 30% przypadków! Na pierwszy rzut oka przydatność HRCT zdaje się dość ograniczona – ale trzeba wiedzieć, że owe 30% to wciąż lepszy wynik niż ten, jaki da się osiągnąć dzięki innym badaniom obrazowym płuc (w tym dzięki rezonansowi magnetycznemu klatki piersiowej albo PET, czyli pozytonowej tomografii emisyjnej). Poza tym HRCT ułatwia właściwe rozpoznanie o tyle, że pozwala wykluczyć wiele chorób i pomaga w zaplanowaniu biopsji.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia klatki piersiowej
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Wskazania do tomografii HRCT

Na tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości kierowani są pacjenci skarżący się m. in. na:

• przewlekły, uporczywy kaszel,
• nawracające duszności,
• nawracające infekcje dróg oddechowych (górnych i dolnych),
• zaburzenia połykania o nieznanym podłożu (tj. bez stwierdzenia przyczyn w jamie ustnej i gardle).

W pierwszej kolejności osobom tym wykonuje się jednak zazwyczaj klasyczne RTG klatki piersiowej, a dopiero jeśli ono nie przyniesie konkretnych odpowiedzi, lekarz może zlecić tomografię wysokiej rozdzielczości. Inne wskazania do HRCT to chociażby:

• niedawny uraz klatki piersiowej;
• podejrzenie wad rozwojowych;
• okresowa kontrola stanu płuc u osób pracujących w niekorzystnych warunkach, a przez to narażonych na rozwój pylicy (np. górników czy pracowników budowlanych);
• okresowa kontrola u osób po przeszczepach, szczególnie serca lub płuc – m. in. w związku z długotrwałym przyjmowaniem leków immunosupresyjnych (niezbędnych po transplantacji, aby przeszczep nie został odrzucony) istnieje spore ryzyko wystąpienia powikłań w obrębie płuc, zwłaszcza zarostowego zapalenia oskrzelików, które w HRCT jest doskonale widoczne;
• wieloletnie nałogowe palenie papierosów – regularne badania przesiewowe przy użyciu HRCT pozwalają wykryć raka płuc na tyle wcześnie, że szanse przeżycia wzrastają o mniej więcej 20% w porównaniu z palaczami, u których takich badań się nie wykonuje.

Tomografii nie możesz się jednak poddać na życzenie, tylko po to, by sprawdzić, czy z twoimi płucami jest wszystko w porządku. Ponieważ w badaniu wykorzystuje się szkodliwe promienie rentgenowskie, zgodnie z polskim prawem wymaga ono skierowania od lekarza (oraz potwierdzenia tożsamości osoby, która je otrzymała), a w przypadku nieletnich pacjentów także odnotowania w książeczce zdrowia dziecka – również w prywatnych placówkach.

Przeczytaj: Ból w klatce piersiowej – przyczyny, objawy, badania obrazowe

Gdzie zrobić tomografię HRCT – i ile to kosztuje

A skoro już mowa o placówkach mających w ofercie HRCT, to trzeba wiedzieć, że ich liczba w naszym kraju jest znacznie niższa niż liczba miejsc, w których wykonać można zwykłą tomografię klatki piersiowej. Choć jak wspomniano na wstępie, w obydwu procedurach używa się tego samego sprzętu, to nie wszędzie jest on konfigurowany z uwzględnieniem algorytmu wysokiej rozdzielczości - i nie wszędzie dostępni są specjaliści mający doświadczenie w przeprowadzaniu tomografii HRCT oraz w interpretacji jej wyników.

Listę ośrodków diagnostycznych oferujących to badanie, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości, znajdziesz pod adresem: Tomografia klatki piersiowej. Przez stronę można od razu zarezerwować termin tomografii, a wcześniej porównać ceny, które w zależności od placówki wahają się zwykle w granicach 200-500 zł.